Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мемарыя́л
(лац. memorialis = памятны)
1) манументальнае скульптурнае збудаванне-помнік для ўвекавечання памяці аб якой-н. падзеі;
2) уст. запіскі, дзённік; кніга для запісу гандлёвых аперацый;
3) спартыўнае спаборніцтва ў памяць выдатных спартсменаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
учэ́пісты, ‑ая, ‑ае.
1. Здольны чапляцца, хапацца і моцна трымацца за каго‑, што‑н. Учэпістыя кіпцюры. □ На вяршынях дрэў і кустах павісла ўчэпістае павуцінне.Даніленка.У жылістых, учэпістых руках старога ўгадвалася немалая сіла.Васілёнак.
2.перан. Які хутка падмячае, добра запамінае што‑н. (пра погляд, памяць, розум і пад.). [Камандзір] акінуў Якімку кароткім учэпістым позіркам і спытаў: — У атрад, значыць, прыйшоў? Ваяваць?Курто.Палкоўнік нахіліўся над картай і паўтарыў усё, што расказаў Мікола. Памяць у чалавека была на дзіва ўчэпістая — нічога не прапусціў.Новікаў.
3.перан. Які ўмее прыстасавацца да чаго‑н. і выкарыстаць для сябе; які настойліва дабіваецца сваёй мэты. Фёдар адразу развінуў бурную дзейнасць. Ён паказаў сябе чалавекам напорыстым і ўчэпістым.Кірэенка.[Фрунзе:] — Яна [Насця] ўчэпістая... верхаводзіць у гімназіі...Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
odświeżyć
зак. асвяжыць, абнавіць;
odświeżyć komu pamięć — асвяжыць камупамяць; асвяжыць у памяці ў каго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
wrazić się
зак. упіцца, улезці;
wrazić się w pamięć — урэзацца ў памяць; засесці ў памяці
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́цікі (нецеки) ’нечаканасць’: «Въ нецекахъ спужався. Ты усе нецёками подходзишъь (Нас.), нёцёкомъ ’нечакана, неспадзявана’ (там жа). Меркаванне пра зыходнае *нецівак < *ne‑сеи‑ък ’беспамяцтва’ (ад *čbvati, tujo, паводле Мяркулавай, Этимология–1977, 91), гл. знецікі, здаецца недастаткова пераканальным, параўн. думку Карскага (2–3, 69–70) пра адсутнасць формы на ‑къ% якая дала б магчымасць вытлумачыць віц.з(с) нетцийку ’ненарокам’. Можна параўнаць з польск.wnet, wnetki, у XVI ст. hnet, hnetki ’хутка, раптоўна’, якое Брукнер (627) выводзіць праз чэш.hnet з *inbgbdъ, гл. таксама Махэк₂, 213. Не выключана таксама мясцовае ўтварэнне ад цік ’памяць’ (параўн. слонім.na cik ’на памяць’: tabie na cik nie prychodzićАрх. Федар.), што добра ўзгадняецца з іншымі падобнымі ўтварэннямі са значэннем ’бяспамяцтва’ тыпу нячывіль (гл.), рус.нецевенье і інш. (параўн. Мяркулава, Этимология–1977, 90); тады зыходная форма была б + нецік або4*неціка. Відаць, не маюць да разгледжаных слоў непасрэдных адносін балг.нете‑ ки / нетики ’ніж, чым’, пра якія пісала Ажахоўска (Prace Lingwistyczne, 32, 247–2 53: < тикъ/тикʼе ’толькі’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБУЧА́ЛЬНАЯ ПРАГРА́МА,
апісанне працэсу праграмаванага навучання, якое змяшчае навуч. матэрыял, заданні для яго засваення, указанні па іх выкананні і кантролі. У залежнасці ад парадку падачы інфармацыі бывае лінейная або разгалінаваная. Афармляецца ў выглядзе невял. раздзелаў навуч. матэрыялу з кантрольнымі пытаннямі і ўказаннямі. Фіксуецца на кінаплёнцы, дыяпазітывах, у форме кнігі (праграмаваны падручнік), запісваецца на магн. плёнку (для ўзнаўлення праз магнітафон), уводзіцца ў памяцьЭВМ.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
разбе́жка, ‑і, ДМ ‑жцы, ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. разбягацца — разбегчыся (у 7 знач.).
2.Рмн.‑жак. Размінка бегам перад спартыўнымі выступленнямі.
3.Рмн.‑жак. Разыходжанне, несупадзенне ў чым‑н.; супярэчнасць. Разбежка ў адзін міліметр. □ Тэхнічная памяць і спрактыкаванасць дапамаглі [Пракапенку] намнога скараціць разбежку паміж машынным і дапаможным часам.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жа́рыцьм.разм.
1. (моцна прыпякаць):
со́нца жа́рыць die Sónne brennt [sticht];
2.разм. (рабіць што-н з азартам):
жа́рыць на па́мяць цэ́лыя старо́нкі gánze Séiten áuswendig hérsagen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
pamiątka
pamiątk|a
ж. памятная рэч; сувенір;
na ~ę — на памяць;
sklep z ~ami — сувенірная крама;
dostać ~ę — атрымаць падарунак на памяць;
~i rodzinne — сямейныя рэліквіі;
~a po wojnie — сляды вайны; напамінак аб вайне
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)