Сяўру́к ’Дзед Мароз’ (Ласт.), сяврю́к ’?’ (себеж., Мат.), уласнае імя Сяўрук (Шн. 2); сюды ж, відаць, і се́ўрук ’паўночны вецер’ (Касп.), параўн. укр.севрю́к ’наглядчык, ахоўнік’, рус.севру́к ’пануры, суровы чалавек’. Паводле Фасмера (3, 589), з *сѣверюк ад север (гл.); аналагічна Карскі 2-3, 36 (выдзяляе суф. ‑юк); Станкевіч (Стан., 1028) лічыць памяншальнай формай ад племянной назвы Севяра́нін. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 202 (па семантычных прычынах украінскае слова супастаўляецца з тур.savruk ’бязглузды, нязграбны, няўмелы’). Параўн. сяўрыць, сяўрана, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
на́дта, прысл.
1. Звыш меры, празмерна. Таргаваліся, таргаваліся [купцы], ды ніяк не могуць у цане сысціся: пан, бач, скупы быў і надта даражыўся.Якімовіч.Здаралася не раз, што есці надта хацелася, а мамка не прыносіла.Ядвігін Ш.
2. Вельмі, у вялікай ступені. Святланку гэтыя дні.. [бабуля] не выпускала на вуліцу, бо быў надта моцны мароз.Юрэвіч.
•••
Не надта (што) — не вельмі, так сабе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тое, што і працяць. Яму здалося, што Марынка нават і вухам не вядзе, калі на яе садзіцца гэтая заедзь. Падумалася, што можа ў яе цела нейкае адмысловае, якога ніякі сляпень не пратне.Сабаленка.Пакінуты ў халоднай старане, Ён [бусел] добра знае, што павінна стацца: Калі мароз, нібы стралой, пратне, Ён проста ператворыцца ў статую.Чэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кару́нкавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да карункаў. Карункавыя вырабы. Карункавая вытворчасць.// Зроблены з карункаў, з карункамі. Карункавая сурвэтка. Карункавы каўнерык. □ Жанчына ў чорным сядзела на заднім сядзенні, прылажыўшы да рота чорную карункавую хустачку.Караткевіч.
2.перан. Узорысты, сятчасты, падобны на карункі. Мароз выткаў на шыбах дзівосныя карункавыя ўзоры.Шамякін.Карункавае павуцінне лятала ў чыстым .. паветры, чапляючыся за дрэвы, за платы.Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лютава́ць, ‑тую, ‑туеш; ‑туе; незак.
1. Праяўляць лютасць, жорсткасць у дзеяннях, учынках. Дзед хварэў, бабка баялася нават выходзіць з дому: так лютавалі ў вёсцы гітлераўцы.Васілевіч.
2. Праяўляцца з вельмі вялікай сілай (пра мароз, завіруху і пад.). Лютавала ранняя суровая зіма: трашчалі маразы, вылі снежныя завірухі.Шамякін.Лютаваў вецер у начной цемры і сек па тварах дробным халодным дажджом.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усе́яць, усёю, усееш, усее; зак., што.
1. Засеяць, заняць пасевамі (звычайна ў вялікай колькасці). Усеяць усю зямлю.
2. Пакрыць, запоўніць усю паверхню вялікай колькасцю чаго‑н. На дварэ зусім прамнілася, мароз узмацніўся, і вясёлыя зоркі ўсеялі ўсё неба.Чарнышэвіч.Дарогу герою мы кветкамі ўсеем.А. Александровіч.//перан. Заняць сабой (усю прастору, усю паверхню чаго‑н.). Рыбакі ўсеялі ўвесь бераг возера.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.
1.каго-што. Узяўшы ў рукі (у зубы, у рот і пад.), не даваць выпасці, вырвацца.
Т. кніжку ў руках.
Т. каня за павадок.
2.перан., каго-што. Захоўваць за сабою; утрымліваць у сабе.
Атрад трымаў абарону.
Печ доўга трымае цяпло.
3.каго-што. Прымушаць знаходзіцца дзе-н., у якім-н. стане супраць волі.
Т. у палоне.
Т. на галодным пайку.
4.каго-што. Мець у сябе, у сваёй уладзе, гаспадарцы; кіраваць кім-, чым-н.
Т. дзве каровы.
Т. уладу ў сваіх руках.
5.што. Надаўшы чаму-н. якое-н. становішча, захоўваць яго некаторы час.
Т. рукі выцягнутымі ўперад.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), што. Служыць апорай чаму-н.; падтрымліваць.
Бэлькі трымаюць столь.
7.што. Захоўваць дзе-н.
Т. грошы ў банку.
8.каго. Здаваць каму-н. за плату памяшканне (разм.).
Т. кватарантаў.
9. Рухацца ў якім-н. напрамку (разм.).
Трымай управа.
10.што. Мець кантакты з кім-, чым-н.
Т. сувязь з кім-н.
11. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утрымліваць, захоўвацца (пра марозі пад.).
Лёд трымае.
Мароз трымае ўжо другі тыдзень.
12.што. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі азначае: ажыццяўляць, здзяйсняць, выконваць тое, аб чым гаворыць назоўнік.
Т. слова.
Т. экзамен.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распіса́цьсов., в разн. знач. расписа́ть;
р. сло́вы на ка́рткі — расписа́ть слова́ на ка́рточки;