kamień
kamie|ń
м. камень, каменне;
~ń szlachetny — каштоўны камень;
~ń nazębny — зубны камень;
~ń szlifierski — шліфавальны камень;
~ń łupany — бутавы камень; бут;
~ń polny (brukowy) — брукавальны камень;
~ń tłuczony — шчэбень; друз;
~ń młyński — бягун, жоран;
~ń kotłowy — накіп;
~ń grobowy (nagrobny) — надмагільны камень (магільная пліта); надмагілле;
~ń węgielny — краевугольны камень;
~ń milowy — важны этап;
~ń u szyi — камень на шыі;
~ń obrazy — прычына крыўды;
przepadł jak ~ń w wodę — прапаў як у ваду ўпаў;
~ń spadł mi z serca — камень (цяжар) з душы зваліўся;
nie zostawić ~nia na ~niu — каменя на камені не пакінуць;
idzie jak z ~nia — насілу, з цяжкасцю;
trafiła kosa na ~ń — каса на камень наскочыла (трапіла); трапіўся востры на шылаватага; цюк на крук; пад чорным лесам спаткаўся чорт з бесам
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
літасфе́ра
(ад гр. lithos = камень + sphaira = шар)
верхняя цвёрдая абалонка зямнога шара, якая ўключае зямную кару і верхні слой мантыі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
◎ Кры́сло ’аснова жорнаў, на якой рухаецца верхні камень’ (Тарнацкі, Studia). Гл. крэслаδ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́зны: у выразе рэ́зны камень ’онікс’ (Байк. і Некр.). Ад рэзаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спо́дні, -яя, -яе.
1. гл. спод.
2. Які размешчаны ўнізе, знаходзіцца з нізу чаго-н., са споду (у 3 знач.).
С. камень у жорнах.
3. Пра бялізну: які надзяваецца пад іншае адзенне або непасрэдна на цела; ніжні.
Сподняя бялізна.
Спаць у споднім (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цо́каць¹, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Утвараць адрывістыя кароткія гукі, стукаючы чым-н. цвёрдым аб камень, метал і пад.
Падковы цокаюць па бруку.
2. Утвараць кароткія звонкія гукі (пра птушак, звяроў і пад.).
|| аднакр. цо́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. цо́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дашпурну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.
Разм. Шпурнуўшы, дакінуць да якога‑н. месца. Дашпурнуць камень да дарогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жарсцвя́к, ‑а, м.
Камень, які лёгка рассыпаецца на жарству. // Жарства. Цячэ вадзіца тая, Бруіцца ручайком. Навіны сабірае, Шаруе жарсцвяком. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каме́я, ‑і, ж.
Камень або ракавіна з мастацкай разьбой, якія выкарыстоўваюцца для ўпрыгожвання ў брошках, пярсцёнках. // Брошка з такім упрыгожаннем.
[Іт. cammeo.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кру́кам, прысл.
У сагнутым стане, нагадваючы крук. Крукам выгнуўшы спіну, [чалавек] з-пад ног вырывае камень і кідае ў камяніцу. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)