салаве́й, ‑лаўя, м.

1. Маленькая пеўчая птушка атрада вераб’іных, якая вылучаецца прыгожым спевам. У адным з найбліжэйшых альховых кустоў .. ізноў зацёхкаў непрыкметны салавей. Брыль.

2. перан. Разм. Пра чалавека, які славіцца чыстым, прыгожым, пераважна высокім голасам, вакальным майстэрствам. // Іран. Пра гаваруна, балабона, які прыгожа гаворыць, многа абяцае.

3. Разм. Адзін з інструментаў у шумавым аркестры, які складаецца з рэзервуара, запоўненага вадой, і адводнай трубкі, што заканчваецца свістком.

•••

На душы салаўі — пра добры, вясёлы настрой.

Пець (залівацца) салаўём гл. пець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ад (ада), прыназ. з Р.

1. Указвае на зыходны пункт чаго-н.

Адысці ад агню.

Ад Мінска да Брэста.

Ад галавы да пят.

2. Указвае на крыніцу чаго-н.

Даведацца ад настаўніка.

3. Указвае на непасрэдную сувязь з чым-н., з якой-н. дзейнасцю.

Рабочы ад станка.

Людзі ад навукі.

4. Указвае на цэлае, якому належыць частка.

Крошкі ад хлеба.

Ножка ад крэсла.

5. Указвае на што-н., ад чаго пазбаўляюцца, што ліквідуецца, накіраванае супраць чаго-н.

Ачысціць ад пылу.

Схавацца ад спякоты.

Лекі ад хваробы.

6. Указвае на прычыну, падставу чаго-н.

Плакаць ад гора.

Вясёлы ад шчасця.

7. Указвае на другі прадмет, які супрацьпастаўляецца першаму.

Трэба адрозніваць дабро ад зла.

8. Ужыв. пры абазначэнні даты дакумента.

Загад ад 10 мая.

9. У выразах: год ад году, час ад часу, дзень ада дня і пад. указвае на часавую паслядоўнасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ДЖОНС (Jones) Джэймс

(6.11.1921, г. Робінсан, штат Ілінойс, ЗША — 9 5.1977),

амерыканскі пісьменнік. Удзельнічаў у 2-й сусв. вайне, быў цяжка паранены. Вядомасць прынёс антымілітарысцкі раман «3 гэтага часу і навек» (1951). Аўтар раманаў «Тонкая чырвоная рыса» (1962), «Вясёлы месяц май» (1971), «Толькі пакліч» (1978) і інш., а таксама кніг нарысаў «В’етнамскі дзённік» (1974), мемуараў «Другая сусветная вайна» (1975), аповесцей, рэпартажаў, кінасцэнарыяў. Распрацоўваючы канкрэтна-гіст. тэмы 2-й сусв. вайны, «вял. дэпрэсіі» ў Амерыцы 1930-х г., разважаў над вечнымі праблемамі: чалавек і вайна, жыццё і смерць, любоў і нянавісць, свабода і абавязак. Значнае месца ў рэаліст. прозе займае элемент натуралізму, абумоўлены маст. задачамі.

Тв.:

Рус. пер. — Отныне и вовек. М., 1986.

Літ.:

Олдридж Дж. Джеймс Джонс: простодушный в Париже // Оддридж Дж. После потерянного поколения: Сб. ст.: Пер. с англ. М., 1981.

Е.А.Лявонава.

І.Джонс. Банкетная зала палаца Уайтхал у Лондане. 1619—22.

т. 6, с. 90

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Ветраго́н 1 ’прыстасаванне для ўтварэння моцнага патоку паветра’ (КТС, БРС), вітрагон ’прыстасаванне ў веялцы’ (Яўс.), укр. вітрого́н ’вентылятар’, рус. ветрогон: варон. ’флюгер’, урал. ’ручны вентылятар у шахце’. Усходнеславянскае ўтварэнне ад вецер і гнаць (гл.). У прыметніка ветрагонны (мед.) першая частка ветра- (< вецер) ужыта ў пераносным значэнні ’газы’. Серб.-харв. ветро̀гон і вјетро̀гон ’падвей асаковы, Eriophorum, Cyperaceae’, балг. ветрогон ’сінегаловік’ утварыліся, відавочна, самастойна і не звязаны з бел. ветрагон 1.

Ветраго́н 2 ’легкадумны, пусты чалавек’ (КТС, БРС, Яўс., Растарг.), укр. вітрогон, рус. ветрогон, польск. даўн. wiatrogon ’вясёлы, дасціпны, легкадумны чалавек’, серб.-харв. ветро̀гоња ’пустаслоў, легкадум’, макед. ветрогон, балг. ветрогон ’тс’. Да вецер і гнаць (гл.). Узнікла ў выніку пераносу значэння па функцыі лексемы ветрагон 1. Сюды ж ветрагонка ’легкадумная жанчына’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

bully

[ˈbʊli]

1.

n.

задзі́ра -ы m., хуліга́н -а m.

2.

v.t.

1) зьдзе́кавацца, тыра́ніць

2) застра́шваць, змуша́ць

to bully into submission — сі́лай падпарадко́ўваць

3.

adj.

1) informal першара́дны, даскана́лы

2) жартаўлі́вы; вясёлы; дабраду́шны

4.

interj.

Бра́ва! До́бра!

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

genial

I [ˈdʒi:njəl]

adj.

1) вясёлы; мі́лы; сардэ́чны, прыя́зны, ве́тлы

a genial welcome — сардэ́чнае віта́ньне

2) які́ разьвесяля́е, ажыўля́е

3) мя́ккі; лаго́дны (і пра клі́мат); ласка́вы

4) Obsol. натура́льны, прыро́джаны, прыро́дны

genial bent — прыро́джаная схі́льнасьць

II [dʒəˈni:əl]

adj., Anat.

падбаро́дачны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

но́раў м.

1. Gemüt n -(e)s, -er, Wésen n -s, -, Charákter [kɑ-] m -s, -tére; Gemüts¦art f -, -en;

вясёлы но́ра fröhliches Gemüt;

2. (капрызны) Láune f -, -n; Hálsstarrigkeit f -; Wíderspenstigkeit f -, Múcken pl;

з но́рам láunisch, störrisch;

конь з но́равам ein Pferd mit Múcken;

3. мн.:

но́равы (звычаі) Sitten pl, Gebräuche pl

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Fronti nulla fides (Juvenalis)

Знешнасці аніякага даверу.

Внешности никакого доверия.

бел. Не кожны спіць, хто храпіць. Не кожны пан, хто ў ботах. Мыла бруднае, а белае хусце мые. На лобе ні ў кога не напісана, які ён. Не кожны п’ян, хто вясёлы. Адзеўся як пава, але дурная слава. Не ўсякі пан, у каго штаны навыпуск. Не заўсёды той калючы бывае, хто скураю вожыка падшывае.

рус. По наружности человека не суди. Не гляди на лицо, а гляди на обычай. По одёжке встречают, а по уму провожают. За приятной внешностью может скрываться никчемная душа. Гладка шёрстка, да коготок востёр.

фр. Il ne faut pas se fier aux apparences (Не нужно доверять внешности). On ne connaît pas le vin au cercle ni l’homme à l’habit (Не угадаешь вино по обручу, а человека по одежде).

англ. All that glitters is not gold (He всё, что блестит, золото). А blush may cover deceit (За смущением может таиться обман).

нем. Man sieht dem Mann auf die Kleider, aber nicht darunter (Видят одежду человека, но не заглядывают внутрь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

но́раў, ‑раву, м.

1. Характар, сукупнасць псіхічных якасцей. Круты нораў. Вясёлы нораў. □ Нораву.. [Кірыла] быў неспакойнага. Лупсякоў. [Маўра] не стала пярэчыць [мужу]. Не магла. Гэта было не ў яе нораве. М. Ткачоў. / у перан. ужыв. На што вада, але і тая Не ўсюды роўны нораў мае. Спакойна ў ямах і заторах, Але капае дол у горах. Колас. Калгасныя коні .. былі розныя — і па выгляду, і па звычках, і па нораву. Ракітны.

2. звычайна мн. (но́равы, ‑аў). Звычай, уклад жыцця, звычка. Учора ў клубе Барыс праслухаў лекцыю аб норавах капіталістычнага грамадства. Жычка.

•••

З норавам — упарты, наравісты.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сусе́дскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да суседа, належыць яму. Суседская хата. Суседская дачка. □ Пачнеш араць — глядзі, каб незнарок суседскі не крануць шнурок. А. Вольскі. Недзе блізка на суседскім двары раз-пораз маці клікала дачку. С. Александровіч. Калі ў суседскім садзе пачынаюць пунсавець гронкі рабіны, значыць, лета канчаецца. Кандрусевіч. // Які мае адносіны да суседзяў і іх узаемаадносін. Супрацоўніцтва [партызан] з мясцовым насельніцтвам наладжана на глебе суседскага абмену. Брыль.

2. Які жыве па суседству. У пасаджанай набок новенькай шапцы, з залацістай эмблемкай чыгуначніка, .. [Вася] бадзёра на[йгра]ваў вясёлы факстрот, склікаючы да сябе суседскую моладзь. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)