Verbum

скла́сці, складу́, складзе́ш, складзе́; складзём, складзяце́, складу́ць; складзі́; скла́дзены; зак., што.

1. гл. класці.

2. Пакласці разам у пэўным парадку.

С. дровы пад навес.

С. рэчы ў рукзак (падрыхтаваць да ад’езду).

3. Прыбавіць адзін лік да другога, зрабіць складанне.

С. дзве сумы.

4. Падрыхтаваць што-н. на падставе сабраных звестак, стварыць, напісаць.

С. слоўнік беларускай мовы.

С. справаздачу.

С. спіс супрацоўнікаў.

С. песню.

5. Утварыць групу, камісію, падабраўшы людзей.

С. камітэт.

6. Перагнуўшы, сагнуўшы, прыдаць якую-н. форму, зменшыць аб’ём.

С. ліст паперы папалам.

С. шэзлонг.

7. Зрабіць вывад на падставе назіранняў або лагічных заключэнняў.

С. ўяўленне аб кім-н.

8. перан. Вызваліцца ад якіх-н. абавязкаў.

С. свае паўнамоцтвы.

Ён усю віну склаў на мяне.

◊

Скласці зброю —

1) здацца, спыніць узброенае супраціўленне;

2) адмовіцца ад барацьбы, ад якіх-н. дзеянняў.

Скласці рукі (разм.) — перастаць дзейнічаць.

|| незак. скла́дваць, -аю, -аеш, -ае і склада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. скла́дванне, -я, н. і склада́нне, -я, н.

падпара́дкаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.

1. каго-што. Зрабіць залежным, паставіць у залежнасць ад каго-, чаго-н., прымусіць дзейнічаць адпаведна чаму-н.

П. каго-н. свайму ўплыву.

П. жыццё адзінай мэце.

2. каго-што. Паставіць пад непасрэднае кіраўніцтва, перадаць у чыё-н. непасрэднае распараджэнне, падначаліць.

П. інстытут Акадэміі навук.

3. што. У граматыцы: звязаць паводле спосабу падпарадкавання.

|| незак. падпарадко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. падпара́дкаванне, -я, н.

Знаходзіцца ў чыім-н. падпарадкаванні.

від¹, -у, М аб відзе, на віду́, м.

1. Тое, што адкрываецца перад вачамі, перспектыва, а таксама адлюстраванне яе.

В. на мора.

Альбом з відамі Каўказа.

2. Тое, што і выгляд (у 1 знач.).

Спалоханы в. твару.

Стрэльба страціла ўжо былы колер і в.

3. мн., перан. Меркаванні; намер.

Віды на ўраджай.

Віды на будучае.

◊

Паставіць на від каму — зрабіць папераджальную заўвагу, вымову.

|| прым. відавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

Відавыя паштоўкі.

вы́паліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

1. Спаліць да канца, цалкам.

Пажар выпаліў увесь лес.

Сонца выпаліла пасевы.

2. Ачысціць апальваннем.

В. бляху.

3. Зрабіць знак, рысунак на чым-н. распаленым прадметам.

В. узор.

В. кляймо.

4. што і ў чым. Кончыць паліць, прапаліць.

В. у печы.

5. Вырабіць абпальваннем.

В. цэглу.

6. Сказаць адным дыхам (разм.).

В. навіну.

|| незак. выпа́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выпа́льванне, -я, н. (да 1—5 знач.).

вы́ціснуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак., што.

1. Ціскам дастаць або, ціскаючы, выпусціць вадкасць з чаго-н.

В. сок з лімона.

В. слёзы (перан.: вымушана заплакаць; разм.). Слова не выціснеш з каго-н. (перан.: не прымусіш слова сказаць; разм.).

2. Ціскам выламаць.

В. шыбу.

3. перан. 3 цяжкасцю атрымаць што-н.

В. з гаспадаркі ўсё.

4. Тое, што і выцесніць.

5. Зрабіць пры дапамозе ціснення.

В. надпіс залатымі літарамі.

|| незак. выціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

агалі́ць, агалю́, аго́ліш, аго́ліць; аго́лены; зак., каго-што.

1. Зняць адзенне, покрыва, верхні слой і пад.

Вясною аголіцца і выгарыць на сонцы бераг.

2. Пазбавіць дрэвы лісця і пад.

Віхор агаліў таполі.

3. перан. Зрабіць безабаронным, адкрытым для ворага.

А. фронт.

А. левы фланг.

4. перан. Выявіць сваю сутнасць, свой сапраўдны змест; стаць відавочным.

|| незак. агаля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і аго́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. агале́нне, -я, н. і аго́льванне, -я, н.

панараза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. чаго. Нарэзаць многа чаго-н.

П. дубцоў.

2. што і чаго. Падзяліць шляхам межавання ўсё, многае або выдзеліць у час межавання вялікую колькасць чаго-н.

П. агароды.

3. што і чаго. Нарабіць нарэзаў, разьбы на ўсім, многім ці зрабіць разьбой многа чаго-н.

П. балты.

П. узораў.

4. што. Назубіць усё, многае.

П. пілы.

5. што. Намуляць што-н. у многіх месцах або ўсё, многае.

П. ногі ботамі.

параўна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што з кім-чым.

1. Паставіўшы побач, супаставіць для ўстанаўлення падабенства ці розніцы.

П. два лікі.

2. Вобразна прыпадобніць.

Полаччыну можна п. са Швейцарыяй.

3. Зрабіць роўным, аднолькавым.

Умовы жыцця і падобныя акалічнасці параўналі гэтых людзей.

|| незак. параўно́ўваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

|| наз. параўна́нне, -я, н. і параўно́ўванне, -я, н.

Не ідзе ў параўнанне (ні ў якое параўнанне) з кім-, чым-н. (нельга параўноўваць).

развярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што.

1. Разваліць, раскідаць, разбурыць.

Р. старую будыніну.

Р. бульдозерам зямлю.

Выбухам развярнула (безас.) зямлю.

2. Раскруціўшы, зрабіць, пашырыць (дзірку, адтуліну і пад.).

Р. дзірку.

3. Павярнуўшы, змяніць становішча прадмета, напрамак яго руху.

Р. машыну.

4. Размясціць у шырыню па лініі фронту (спец.).

Р. войска.

Р. строй.

|| незак. разваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. разваро́чванне, -я, н. і разваро́т, -у, М -ро́це, м. (да 3 знач.).

раскруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; зак.

1. што. Развіць звітае, скручанае.

Р. дрот.

2. што. Разгарнуць, разраўняць (што-н. скручанае).

Р. вуду.

3. што. Разгарнуць, зняць (што-н. наматанае, накручанае).

Р. шалік.

4. што. Прымусіць круціцца з узрастаючай хуткасцю.

Р. кола.

5. што. Пашырыць у дыяметры.

Р. дзірку.

6. перан., каго. Зрабіць каго-н. вядомым, папулярным (разм.).

Р. маладога спевака.

|| незак. раскру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскру́чванне, -я, н. і раскру́тка, -і, ДМ -тцы, ж.