1. Збірацца дзе‑н. вялікай групай, утвараць натоўп. Людзі неўзабаве тоўпіліся ля кухні.Чорны.Каля невялікага доміка, што выпадкова ўцалеў паміж руін, тоўпіліся незнаёмыя людзі.Няхай.Ля параднага ўваходу тоўпяцца сямікласнікі — іх на вечар не пускаюць, ён для старэйшых класаў — ад восьмага да дзесятага.Навуменка./ Пра жывёл, птушак, насякомых. Рыбіны пачынаюць тоўпіцца і шукаць выйсця.Грахоўскі./ Аб прадметах. Вакол тоўпіліся меднастволыя сосны.Кухараў.Наверсе тоўпіліся змрочныя каменныя калоны, а за імі — уваход у нязграбную прыземістую будыніну.Б. Стральцоў./ Пра думкі, пачуцці і пад. Розныя думкі тоўпіліся ў галаве, але ўсе яны былі пякучыя, і сэрца ныла, ныла.Марціновіч.Малюнкі з пражытага, з мінулага тоўпяцца, праплываюць карагодам, вярэдзяць сардэчныя раны.Місько.
2.Абл. Умяшчацца дзе‑н., у чым‑н. [Аўтобус] быў малы, і ў Востраве на прыпынку не маглі ўсе сесці — не тоўпіліся.Пташнікаў./ Пра думкі, радасць і пад. — Добры дзень, Вера! — голасам, у якім не тоўпілася радасць, прамовіў Мікалай.Дамашэвіч.Не тоўпілася ў яго местачковай галаве, каб яго сястра Фрэйда зрабілася свінаркай.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
увішны́, ‑ая, ‑ое.
1. Жвавы, спрытны ў рухах, у дзеянні. Увішны ў рабоце. □ Мая гаспадыня была ўвішная, рухавая кабета, нягледзячы на свае пяць дзесяткаў год.М. Стральцоў.Ішла [Ліда] чамусьці занадта павольна, хоць звычайна была вельмі порсткая, увішная.Кулакоўскі.У новай Тэклінай хаце ўвішныя жанчыны ўжо расстаўлялі на сталах пачастункі.Краўчанка./ Пра жывёл, птушак. Зрэдку папісквалі, пырхаючы з галінкі на галінку, увішныя каралькі.Паслядовіч.// Уласцівы такому чалавеку; спрытны. [Хлопец] так быў заняты працай, што, здавалася, нічога не заўважаў вакол — рухі разлічаныя, дакладныя, увішныя.Ваданосаў.Увішная постаць .. [Анатоля] мільганула ў праёме дзвярэй.Хадкевіч.Аксеня аж здзівілася: «Хутка робіш, хутка... Рукі твае ўвішныя...»Пестрак.// Хуткі, спорны. Пайшла работа — ціхая, увішная, без адзінага слова. Шухаюць рыдлёўкі, скрыгочуць каменнем.Ракітны.Увішная хада адбірала сілы. Пад цяжарам гнулася галава, і Тышкевіч амаль не бачыў, куды ідзе.Асіпенка.// Паваротлівы, вёрткі. Падаў першы снег, весела мітусіліся ўвішныя сняжынкі.Мележ.
2.перан. Вынаходлівы, хітры. Хусейн праявіў сябе хітрым, выкрутлівым і ўвішным палітыкам.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хва́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
Спосаб, прыём, якім хапаюць, схопліваюць што‑н. Учэпістая хватка. □ Сяргей здзіўляў інжынераў сваёй імклівасцю, напорыстасцю. .. Былі ў яго добрая хватка, дакладны разлік, энергія!..Мяжэвіч.//перан. Манера дзейнічання каго‑н. [Ціхончык:] — Дык вось Ганчароў з Белагорцавым агітнулі мужчын з чужой зоны і ўзялі іх у атрад. Узялі без зброі. Але цяпер у кожнага ёсць або вінтоўка, або аўтамат. Партызанская хватка, нічога не скажаш.Дзенісевіч.[Шаройка:] — Эге! Пазнаю бацькаву хватку!Шамякін.Пазбаўлены драпежніцкай хваткі і гаспадарскай учэпістасці, .. [Мацвей] усё сваё жыццё гібее, калоціцца, азлоблены і няшчасны.Перкін.// Спрыт у чым‑н. Бяры пракос, наколькі просіць хватка, Не замінай адно, а то падрэжуць — Няхай сабе і старшынёвы — пяткі!Зуёнак.Усе думалі, што .. [Юлька] са сваёй хваткай, калі не горы стане варочаць, то зоркі з неба хапаць.Гроднеў.Зусім малады юнак быў, а ўжо — з прафесійнай рабочай хваткаю.Карамазаў.
•••
Мёртвая хватка — а) хватка ў сабак і некаторых іншых жывёл, калі доўга не разнімаюцца сківіцы; б) пра здольнасць упарта, не адступаючыся, дабівацца свайго.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кантаджэ́н
(ад лац. kontego = укрываю)
1) хаатычная канцэнтрацыя ці групоўка арганізмаў, што склалася ў выніку стыхійнага працэсу масавага высялення жывёл у неўласцівыя для іх мясцовасці (напр. у час стыхійных бедстваў);
2) метад вывучэння распаўсюджанасці віду, заснаваны на атрыманні проб па квадратах і складанні рада градацый шчыльнасці відавога насельніцтва.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
карава́н
(кр.-тат., тур. karwan, ад перс. kärvān)
1) група ўючных жывёл, якія перавозяць грузы, людзей у пустынях, стэпах (напр. к. вярблюдаў);
2) перан. доўгая чарада аднародных істот, прадметаў, якія рухаюцца ў адным напрамку (напр. к. воблакаў);
3) група суднаў, якія ідуць адно за другім або выконваюць агульную задачу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мімікры́я
(англ. mimicry)
1) прыпадабненне некаторых жывёл і раслін да навакольнага асяроддзя па форме і колеру з мэтай самааховы (напр. заяц і курапатка зімой маюць белую афарбоўку, хамелеоны мяняюць афарбоўку пры руху па дрэве, афарбоўка матылькоў нагадвае кветкі і г.д.);
2) перан. беспрынцыпнае прыстасаванне каго-н. да жыццёвых умоў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
спецыяліза́цыя
(фр. spécialisation, ад лац. specialis = асаблівы)
1) набыццё спецыяльных ведаў у якой-н. галіне, праца ў вузкай спецыяльнасці;
2) абмежаванне вытворчай дзейнасці якой-н. спецыяльнай галіной;
3) падзел працы на асобныя аперацыі;
4) асаблівыя рысы прыстасавання арганізмаў да ўмоў існавання, уласцівыя дадзенаму віду жывёл (напр. аднапальцая канечнасць каня).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
стэрэаты́п
(ад стэрэа- + -тып)
1) палігр. металічная пласціна, на якой дакладна перадаецца друкарскі набор і якая служыць для друкавання шматтыражных выданняў;
2) фізіял. форма цэласнай дзейнасці вялікіх паўшар’яў галаўнога мозгу вышэйшых жывёл і чалавека, якая выражаецца ў фіксіраваным парадку ажыццяўлення імі ўмоўнарэфлекторнай дзейнасці;
3) перан. нязменны ўзор, шаблон.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)