смех, -у, м.
Кароткія характэрныя парывістыя гукі, што ствараюцца кароткімі выдыхальнымі рухамі, як праяўленне весялосці, радасці, задаволенасці, а таксама злараднасці, насмешкі і іншых пачуццяў.
Здаровы дзіцячы с.
Падарваць жываты са смеху.
◊
Без смеху — сур’ёзна.
Не да смеху — няма прычыны смяяцца, весяліцца.
Смех бярэ — хочацца смяяцца.
Смеху варта — смешна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
танцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; незак.
1. што і без дап. Выконваць танец; умець выконваць танцы.
Т. вальс.
І Халімон танцуе, калі яму шанцуе (прыказка).
2. перан. Не стаяць на месцы, пераступаць з нагі на нагу (пра коней).
|| зак. станцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ткаць, тку, тчэш, тчэ; тчом, тчаце́, ткуць; ткаў, тка́ла; тчы; тка́ны; незак., што і без дап.
1. Вырабляць тканіну шляхам перакрыжаванага перапляцення ніцей асновы і ўтку.
2. Плесці, віць.
Павук тчэ павуціну.
|| зак. сатка́ць, -тку́, -тчэ́ш, -тчэ́; -тчо́м, -тчаце́, -тку́ць; -тка́ў, -тка́ла; -тчы́; -тка́ны.
|| наз. тка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упара́дкаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.
1. каго-што і без дап. Прывесці ў парадак, навесці парадак дзе-н.; вырашыць; уладкаваць.
У. кнігі.
У. ў хаце.
У. справы.
2. што. Добраўпарадкаваць.
У. гарадскія кварталы.
|| незак. упарадко́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. упарадко́ўванне, -я, н.
|| наз. упара́дкаванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
фо́ртка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Шкляныя дзверцы ў акне для праветрывання.
2. Невялікія дзверы ў варотах, агароджы; веснічкі.
3. Вольны прамежак часу ў раскладзе заняткаў педагога (разм.).
Расклад без фортак.
|| памянш. фо́ртачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. фо́ртачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
член-карэспандэ́нт, чле́на-карэспандэ́нта, мн. чле́ны-карэспандэ́нты, чле́наў-карэспандэ́нтаў, м.
Акадэмічнае вучонае званне, ніжэйшае за акадэміка (правадзейнага члена), якое носяць прызнаныя вучоныя або дзеячы мастацтваў, выбраныя агульным сходам якой-н. акадэміі ў яе склад без права рашаючага голасу (у адрозненне ад правадзейных членаў акадэміі).
|| прым. член-карэспандэ́нцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
*Моўзаць, лельч., ельск. моўзать ’кусаць без зубоў, дзяснамі’, укр. моўзатʼ (Бел.-укр. ізал.). Да прасл. melzti ’ссаць’, ’даіць’ (рус. ц.-слав. мълсти, рус. цвяр., уладз., ярасл. молсать ’смактаць, абгрызаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плу́стаць ’бадзяцца невядома дзе, марма хадзіць’ (рагач., Рам. 3), рус. бранск. плу́стать ’бадзяцца без справы’. Узнікла ў выніку кантамінацыі лексем плутщъ/плутатъ і плусшпь ’блудзіць, ехаць не той дарогай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пустацве́т ’кветка без завязі’ (ТСБМ, Варл., Бяльк., Цых., Сл. ПЗБ), пустоцве́т ’тс’ (ТС), параўн. рус. пустоцве́т, дыял. пустокве́т ’тс’, укр. пусто́цвіт ’тс’. Ад пусты́ ’бясплодны’ і цвет (квет) (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ut fructus florem, sequitur dulcendo laborem
Як кветка не бывае без плода, так праца не бывае без асалоды.
Как цветок не бывает без плода, так труд не бывает без наслаждения.
бел. Работа міла, ды дзень малы. Горка часам праца, ды хлеб ад яе салодкі. Працуеш і смак чуеш.
рус. Любовь и труд счастье дают. Работа веселит сердце человека. Каждое дело любовью освещается.
фр. Le travail abrège des heures (Работа сокращает часы/время).
англ. What we do willingly is easy (Что делаем с желанием ‒ легко).
нем. Arbeit ist der Ehre Mutter (Труд ‒ мать чести).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)