Verbum

змярцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. Страціць адчувальнасць, стаць мёртвым (пра клеткі, тканкі, часткі цела); здранцвець. [Міхась (устаючы):] А сапраўды, у мяне ўжо змярцвела адна нага. Козел.

2. перан. Стаць нерухомым пад уплывам чаго‑н.; анямець. Змярцвець ад страху. Змярцвець ад нечаканасці. // Апусцець, заціхнуць. І палёў змярцвелі гоні, Снег, бы посцілка, ляжыць. Колас.

зры́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.

Разм.

1. Скінуць, зваліць уніз. Як з гнязда, што вецер зрынуў, Разляцеліся ўсе. Ды на фронт. Хто далей, бліжай, Біць нягоднікаў-паноў. Броўка.

2. перан. Сілай пазбавіць улады; скінуць. І чуйна ты [краіна] на варце міру Стаіш, як грозны вартавы, У бездань зрынуўшы куміра. Колас.

інтэліге́нцыя, ‑і, ж.

Грамадскі слой людзей, якія прафесіянальна займаюцца разумовай, пераважна складанай творчай працай, развіццём і распаўсюджаннем культуры. Савецкая інтэлігенцыя. Народная інтэлігенцыя. // зб. Людзі, якія належаць да гэтага сацыяльнага слоя; інтэлігенты. Тэхнічная інтэлігенцыя. Сельская інтэлігенцыя. □ У той час, калі сябры купаліся, на ганку фельчарскага пункта сядзеў гурток панямонскай інтэлігенцыі. Колас.

кадэ́т ​¹, ‑а, М ‑дэце, м.

Выхаванец кадэцкага корпуса (гл. корпус).

[Фр. cadet.]

кадэ́т ​², ‑а, М ‑дэце, м.

Член контррэвалюцыйнай канстытуцыйна-дэмакратычнай партыі ў дарэвалюцыйнай Расіі. Умелі кадэты пусціць пыл у вочы. Людзі, не спакушаныя ў палітыцы, спачувалі ім, лічылі іх вялікімі апазіцыянерамі царызму і шмат надзей ускладалі на іх. Колас.

[Скарачэнне па назвах першых літар у словах: канстытуцыйны дэмакрат (к.-д. — ка-дэ); канчатак па аналогіі з кадэт ​¹.]

калідо́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да калідора. Калідорныя дзверы. □ [Коля] запыніўся ля калідорнага акна ў роздуме. Якімовіч.

2. у знач. наз. калідо́рны, ‑ага, м.; калідо́рная, ‑ай, ж. Той (тая), хто абслугоўвае нумары гасцініцы або камеры астрога. Хлебапёкамі, кухарамі, калідорнымі, падмятайламі былі толькі крымінальнікі, пераважна кароткатэрміновыя. Колас.

•••

Калідорная сістэма гл. сістэма.

кампенсава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак. і незак., што.

Аплаціць (аплачваць), накрыць (пакрываць) выдаткі, страты, чужую працу і інш. Кампенсаваць нанесеныя страты. // Ураўнаважыць (ураўнаважваць), замяніць (замяняць) чым‑н. Аўгіня кампенсавала .. [дачцы] бацькаву халоднасць гарачымі матчынымі ласкамі. Колас. Па дарозе надумаў [Кірыла] .. заехаць адразу да Зосі і размовай з ёй кампенсаваць страчаны дзень. Шамякін.

кансерваты́зм, ‑у, м.

Схільнасць да ўсяго старога, аджыўшага і варожасць да новага, прагрэсіўнага; кансерватыўныя погляды. Кансерватызм у кіраўніцтве. □ [Ён] рэзка нападаў на звычкі свайго народа, жорстка высмейваў яго забабоны і .. бічаваў яго акасцянеласць і кансерватызм. Колас. — Самае страшнае, таварышы, калі людзі звыкаюцца са становішчам, якое ёсць. Гэта называецца кансерватызмам, застоем. Шамякін.

любі́цца, люблюся, любішся, любіцца; незак.

Разм.

1. Любіць адно аднаго. [Агей:] — Як жаніўся, не хацела дзеўка замуж ісці, хоць і любіліся з ёю. Галавач. Аленка ведала, што часамі хлопцы і дзяўчаты любяцца, што ёсць на свеце каханне. Колас.

2. безас. Аб магчымасці, жаданні любіць. Будзьце [людзі] прасцей, будзьце прасцей, Пакуль любіцца. Кірэенка.

насе́льніцтва, ‑а, ж.

Сукупнасць жыхароў на ўсёй Зямлі, на кантыненце, у краіне, горадзе і пад. Насельніцтва Беларусі. Шчыльнасць насельніцтва. Гарадское насельніцтва. // Разм. Людзі, якія жывуць у адным якім‑н. месцы. Насельніцтва двара пана Тарбецкага было вельмі разнастайнае. Колас. // перан. Пра жывёл, птушак, рыб, якія жывуць у адным месцы. Насельніцтва лесу.

наязджа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да наехаць.

2. Час ад часу прыязджаць. Старыя яшчэ і цяпер памятаюць, як [сын] часам улетку наязджаў у Гарнастаеўку. Сабаленка.

3. Рабіць наезды, нападаць. [Цімох Будзік:] — Узброеныя польскія шайкі наязджаюць з кулямётамі. Колас. [Карнікі] звычайна наязджалі і распраўляліся ў сёлах, дзе сустракалі сабатаж або сляды партызанскай дзейнасці. Скрыган.