упалява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; зак., каго-што.

Здабыць у час палявання. [Марушэвіч:] — Пашанцавала нам тут неяк за адзін дзень упаляваць трох лісіц. Машара. // перан. Разм. Атрымаць, здабыць што‑н. [Рыбін:] — Дзякую, Вера Ігнатаўна, мы, здаецца, на добрай дарозе... Нешта, відаць, упалюем. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zliczyć

зак. злічыць; палічыць;

do trzech zliczyć nie umie (nie potrafi) — да трох не палічыць; ёлупень, тумак

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Aurora musis amica (est)

Аўрора ‒ сяброўка музам (г. зн. ранішнія гадзіны спрыяльныя для заняткаў навукамі і мастацтвам).

Аврора ‒ подруга музам (т. е. утренние часы благоприятны для занятий науками и искусством).

бел. Думай звечара, а рабі зрання. Ранак мудрэйшы за вечар. Ранняя адна гадзіна варта трох вечаровых.

рус. Утро вечера мудренее. Утренний час дарит золотом нас. Каждое дело надо с утра начинать. Встанешь пораньше, начнёшь подальше.

фр. La nuit porte conseil (Ночь несёт совет).

англ. An early riser is sure to be in luck (Везёт тому, кто рано встаёт).

нем. Früh auf, gut Lauf (Рано встаёшь, хороший бег).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

лі́рыка, -і, ДМ -рыцы, ж.

1. Адзін з трох родаў мастацкай літаратуры, у якім адлюстроўваюцца перажыванні, пачуцці, настроі паэта.

Беларуская л.

2. Сукупнасць твораў гэтага роду паэзіі.

Л.

Багдановіча.

3. перан. Чуллівасць, перажыванні, настрой (разм.).

Пакіньце лірыку!

|| прым. ліры́чны, -ая, -ае.

Лірычная паэзія.

Л. настрой.

○

Лірычнае адступленне — у эпічным або ліра-эпічным літаратурным творы: прасякнутае лірызмам адступленне, афарбаванае інтымнай звернутасцю аўтара да чытача.

◊

Лірычнае адступленне — адступленне ад тэмы (размова і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

абга́рак, ‑рка, м.

Абгарэлая рэшта (бервяна, запалкі і пад.). Хоць ліў безупынку дождж, да світання ад трох гумнаў асталіся толькі мокрыя абгаркі. Мележ. Тышкевіч намацаў пад узгалоўем запалкі, доўга шукаў сярод абгарэлых цэлую, злаваў на старую прывычку соваць у карабок абгаркі. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

канды́ба, ‑ы, ж.

1. Разм. Пра кульгавага чалавека.

2. толькі мн. (канды́бы, ‑дыбаў). Абл. Хадулі. Спачатку хлопец не мог і кроку ступіць на мыліцы, а потым успомніў, як хадзіў некалі на кандыбах, і зашпацыраваў на трох нагах лепш, як на дзвюх. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трыпле́т, ‑а, М ‑плоце, м.

1. Назва розных сістэм, устройстваў і пад., якія характарызуюцца наяўнасцю трох частак.

2. Трэці экземпляр якой‑н. рэчы (звычайна рэдкай).

3. У більярдзе — удар, пры якім шар трапляе ў цэль, адскочыўшы спачатку ад аднаго, потым ад другога борта.

[Ад фр. tripler — утройваць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ушчэ́нт, прысл.

Поўнасцю, зусім, дарэшты, датла. У наваколлі тутэйшых трох вёсак зямля была вельмі няроўная. Дзе вышэй — радзіла добра, дзе ніжэй к балоту — усё ўшчэнт вымакала. Чорны. Згарэла вёска ўшчэнт: ні кала, ні двара не засталося. Якімовіч. Спацеў паромшчык, замарыўся ўшчэнт. Барадулін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Трысце́н 1, трысце́нь ‘прыбудова да хаты з трох сцен’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Гарэц., Сцяшк., Сл. ПЗБ, Жд. 1, Нар. Гом., Вушац. сл., Варл.; докш., Янк. Мат., Бяльк., Мат. Гом., Др.-Падб.), ‘прыбудоўка з трыма сценамі да хаты, аддзеленая ад яе сеньмі, якая служыць за камору’ (Кліх), трысьце́н ‘сенцы’ (круп., ЛА, 4), трысце́нка ‘прыбудова да хаты з трох сцен’ (Жд. 1), трысце́нак, трысце́ннік ‘тс’ (Сцяшк., Ян.; глус., Янк. Мат., Жд. 1; віл., Жыв. сл., Янк. 2; ст.-дар., ЖНС), трысце́нік ‘тс’ (астрав., Сл. ПЗБ); трысцён (снапоў) ‘старана ў гумне, заложаная снапамі аднаго віду збожжа’ (бых., ЛА, 5), трысце́нак ‘хлеў’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Мат. Гом.; в.-дзв., Шатал.; шчуч., З нар. сл.), ст.-бел. тристенъ ‘прыбудова з трох сцен’ (1754 г., ПГС), хлѣвок тристенный (1591 г., ГСБМ). Як паказвае старабеларускае словазлучэнне, лексема трысцен(ь) — вынік семантычнай кандэнсацыі на базе тры (гл.) і сцяна (гл.). Лексічныя адпаведнікі ёсць у літоўскіх і латышскія гаворках: літ. trisiẽnis ‘старана ў гумне’, trisiẽnis, trusiẽnis ‘прылазнік’, лат. trisienis, trisens, trisiens(is), trisins ‘зруб калодзежа’; усе яны ўзыходзяць да trỹs ‘тры’ + síenis ‘сцяна’, ‘мяжа’. Параўн. таксама літ. trìsienis ‘трохграннік’, trisiẽnis ‘трохгранны’.

Трысце́н 2, трысьце́нак ‘трохграннік’ (Байк. і Некр.). Калька з польск. trójścian ‘тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

заблудзі́ць сов. заблуди́ться, заплута́ть, заплута́ться;

дзіця́ ~дзі́ла — ребёнок заблуди́лся;

з. у цёмным ле́се — заблуди́ться (заплута́ть, заплута́ться) в тёмном лесу́;

◊ ~дзі́ць у трох со́снах (хво́ях) — заблуди́ться в трёх со́снах

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)