першаствара́льнік,

Той, хто першы стварае што‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пе́ршэ ’перш, першы раз’ (ТС), пэршэ ’перш-наперш’ (драг., Сл. ПЗБ). Да перш (гл.). Параўн. таксама польск. pierwsze, pierso ’першы раз’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

спас², -а, м.

1. Збавіцель, адна з назваў Хрыста.

2. Абраз з вобразам Хрыста.

3. Неафіцыйная назва кожнага з трох жнівеньскіх царкоўных свят, прысвечаных Збавіцелю.

Спас першы — мядовы, другі — яблычны, трэці — палатняны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

танка...¹ (гл. тонка...).

Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «тонка...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: танкадзюбы, танкалісты, танканогі, танкаплёначны, танкарунны, танкаскуры, танкаслойны, танкастволы, танкасценны, танкашыі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

храма... (гл. хрома...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які мае адносіны да колеру, фарбы; ужыв. замест «хрома...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: храмасома, храмасфера.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цемна... (гл. цёмна...).

Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «цёмна...» (у 2 знач.), калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: цемнабровы, цемнавокі, цемнагрывы, цемнаколерны, цемналісты, цемнаскуры, цемнатвары.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пе́рвы, пе́рву ’першы’ (ТС), первый (Бяльк.), укр. первий, стараж.-рус. пьрвь, ст.-польск. pierwy, н.-луж. penv); в.-луж. pjenvy, чэш. і славац. prvy, славен. prvi, серб.-харв. првш макед. прв, балг. пьрвіц ст.-слав. прьвь. прьвый. Прасл. *рьгуь, якое адпавядае ст.-інд. purvo‑ ’пярэдні, папярэдні, першы’, авест. paurva‑, puouruya‑. paoiiyu ’першы’, алб. pore ’самы першы’, ст.-англ. forwosi, forwesi ’першы, правадыр’, тахар. A pärvat ’старэйшын тахар. üpärwesse ’першы’, літ. pirmas ’тс’ < і.-е. *ргН‑ио (Міклашыч, 244; Фасмер, 3, 235; Фрэнкель, 597; Копечны, 2, 684; Махэк₂, 488–489; Бязлай, 3, 132–133; Фурлан (там жа, 105) абгрунтоўвае этымалагічную сувязь *рьгуь з *рт© > ь, гл. правы). Сюды перашый? ’самы пачатак, упершыню’ (Юрч. СЫН); параўн. таксама польск. pierwosć ’першапачатковы, першасны стан’. Архаізм на частцы беларускай моўнай тэрыторыі або запазычанне з рус. первый, параўн. першы (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

панядзе́лак, ‑лка, м.

Першы дзень тыдня пасля нядзелі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

break the ice

зрабі́ць пача́так, пе́ршы крок (да знаёмства, гу́таркі)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

напярэ́дадні, прысл. і прыназ.

1. прысл. Непасрэдна перад якім-н. днём, перад якой-н. падзеяй.

Н. выпаў першы снег.

2. чаго, прыназ. з Р. Перад чым-н.

Сустрэцца н.

Новага года.

Н. выбараў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)