аўтакаліма́цыя
(ад аўта- + калімацыя)
напрамак светлавых прамянёў, пры якім яны, выходзячы з каліматара паралельным пучком, адбіваюцца ад плоскага люстэрка і праходзяць аптычную сістэму ў зваротным напрамку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
рэ́верс, ‑а, м.
Спец.
1. Прыстасаванне, пры дапамозе якога можна мяняць напрамак руху машыны ў процілеглы бок. Счэпшчык ляскае ручкай аўтасчэпкі, машыніст пераводзіць рэверс, і састаў ідзе назад. Васілёнак.
2. Адваротны бок медаля або манеты.
3. Пісьмовае абавязацельства, якое гарантуе што‑н.
4. У дарэвалюцыйнай арміі — грашовае забеспячэнне, залог, які ўносіць малады афіцэр у палкавую касу пры жаніцьбе.
[Ад лац. reversus — адваротны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зюйд-ве́ст
(гал. zuid-west)
1) паўднёвы захад, паўднёва-заходні напрамак;
2) паўднёва-заходні вецер.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ка́ры 1 ’воз, вялікія калёсы для перавозкі грузаў’ (ТСБМ, Касп., Сл. паўн.-зах., Шатал., КЭС, лаг; Сцяшк., Некр., Сцяшк. МГ, Кліх, З нар. сл.), ’кароткія сані для перавозкі бярвенняў’ (ТСБМ, Янк. Мат., Нар. сл., Жыв. сл., Бяльк., Шатал., КЭС, лаг.). Відавочна, з лацінскай крыніцы (лац. carro ’воз’), але час і напрамак запазычання няясны. Форма Pluralia tantum, магчыма, па аналогіі з калёсы (гл.). Тады кары як назва калёсаў першасная.
Ка́ры 2 ’чорны, цёмны (аб вачах)’, як і ўкр. карий, рус. карий ’тс’, запазычанне з тур. kara ’чорны, цёмны’ (Бернекер, 488, Слаўскі, 2, 91).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ствол, ствала́, мн. ствалы́, ствало́ў, м.
1. Асноўная частка дрэва ад каранёў да верхавіны, якая трымае на сабе галіны і лісты.
2. Частка агнястрэльнай зброі ў выглядзе трубы, праз якую праходзіць, атрымаўшы напрамак палёту, куля або снарад.
3. Частка шахты ад паверхні да дна.
Праходка ствала.
4. У тэхніцы, анатоміі: назва розных прадметаў або органаў, якія маюць форму прамой трубы.
С. пажарнага рукава.
С. соннай артэрыі.
|| прым. ствалавы́, -а́я, -о́е, ствало́вы, -ая, -ае (да 1, 3 і 4 знач.) і ство́льны, -ая, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
галс
(гал. hals)
1) напрамак руху паруснага судна адносна ветру;
2) снасць паруснага судна, якая ўтрымлівае ніжні пярэдні вугал паруса;
3) адрэзак шляху судна ад павароту да павароту.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
звіва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да звіцца.
2. Згінацца, выгінацца з боку ў бок. Хвост змяі сутаргава звіваецца. В. Вольскі. // Мець форму звілістай лініі, прымаць звілісты напрамак (пра раку, дарогу і пад.). Налева, за поплавам, звівалася рэчка. Асіпенка. Ранюткі час. Нідзе нікога, Між дрэў звіваецца дарога, А па дарозе ты з кашом У лес шыбуеш. Колас.
3. Зал. да звіваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заваро́т, ‑у, М ‑роце, м.
1. Рэзкая змена напрамку руху; паварот (у 1 знач.). Вось і канец поля, жняярка робіць тут заварот. Лупсякоў. Ля пад’езда загудзела машына і, зрабіўшы заварот, ірванулася ад штаба. М. Ткачоў.
2. Месца, дзе змяняецца напрамак; паварот. Вось з-за рачных заваротаў выплываюць рыбакі са сваімі снасцямі; сур’ёзныя, павольныя постаці. Колас.
•••
Заварот кішак — непраходнасць кішэчніка, выкліканая перакручваннем кішачных петляў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
створ, ‑у, м.
1. Частка прасторы, абмежаваная стойкамі, перакладзінамі і пад. Створ футбольных варот.
2. Тое, што і створка.
3. Спец. Размяшчэнне двух прадметаў на адной лініі з вокам назіральніка, а таксама напрамак, вызначаны сумяшчэннем такіх прадметаў.
4. Спец. Навігацыйны арыенцір, апазнавальны знак для абазначэння суднаходнага шляху.
5. Спец. Участак ракі, на якім размяшчаюцца збудаванні гідравузла, што забяспечваюць пад’ём і спуск вады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плынь ж
1. Flíeßen n -s, Strömen n -s;
марска́я плынь Méeresströmung f -;
2. (напрамак у навуцы і г. д.) Strömung f -, -en;
літарату́рная плынь Strömung in der Literatúr, literárische Strömung
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)