хлапчу́к, ‑а, м.
Невялікі хлапец, падлетак. Хлапчукі бягуць гурбой Ды крычаць наперабой: — Дожджык, дожджык, секані, Я паг еду на кані!.. Арочка. [Кастусь:] — Семінарыя сёе-тое дала.. Прыйшоў сюды кожны з нас хлапчуком, а пакідае дарослым чалавекам, — гэта многае значыць! С. Александровіч. Хлапчук хоць яшчэ і падлетак, але ўжо большы за матку, бо яна — жанчына маларослая і шчуплая. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гі́каць ’гікаць’, гік, гі́кнуць, гі́канне (БРС). Рус. ги́кать, гик ’тс’, чэш. hýkati ’крычаць ад здзіўлення’, славац. hykať ’плакаць’. Гукапераймальнае (Бернекер, 1, 374; Фасмер, 1, 405; Трубачоў, Эт. сл., 7, 221).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нацурыць ’намеціць, назначыць’ (Шпіл.). Відаць, ад цур ’чур’, параўн. кураць ’крычаць чур! або чур у месці! пры знаходках, якая ў такім выпадку належыць таму, хто першы яе зачураў (г. зн. адзначыў)’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Lúnge
f -, -n анат. лёгкае
es auf der ~ háben — мець хво́рае лёгкае
aus vóller [vóllster] ~ schréien* — крыча́ць на ўсё го́рла
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Базі́каць ’гаварыць тое-сёе; плясці глупства, пустасловіць’ (Нас.), базы́каць ’гаварыць абы-што’ (Бяльк.). Слова не вельмі яснага паходжання. Параўн. рус. дыял. базли́ть, базла́нить, база́нить ’крычаць’, бази́кать, базю́кать ’плявузгаць, гаварыць і г. д.’, укр. базі́кати ’плявузгаць’, базувать ’гаварыць’, ба́зі ’гутарка, базіканне’. Версій вельмі многа (агляд гл. Фасмер, 1, 106, параўн. і Бернекер, 47), але найбольш верагоднае, відаць, гукапераймальнае паходжанне гэтых слоў, як і грэч. βάζω ’базікаю, гавару’ (аб грэч. слове. гл. Фрыск, 1, 206–208, таксама Покарны, 91–92). З базі́каць, магчыма, звязана і базла́ць ’моцна крычаць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разві́кацца ’пачаць крычаць’ (Юрч. СНЛ). Вытворнае ад вік ’крык, піск’ (Юрч.), якое лічыцца выключна паўднёваславянскім (БЕР, 1, 146), параўн. аднак побач з балг. вик ’крык’, славен. vík ’тс’, рус. дыял. ви́кот ’пранізлівы, рэзкі крык; віск’, ви́канье ’крык, віск жывёл’, ви́кать ’скуголіць, вішчаць, выць’, а таксама серб.-харв. разви́кати се ’раскрычацца’, балг. ви́кам ’крычаць; клікаць, гукаць’, славен. vikati ’тс’, што ўзыходзяць да гукапераймальнага *vy < і.-е. *ū, параўн. выць (гл.). Роднасныя да літ. ap‑úokas ’сава’, лат. aũka ’бура’, ūkšuot ’верашчаць’ (БЕР, 1, 146–147; Сной₃, 820).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прагаласо́ніць ’патраціць без патрэбы’ (навагр., Нар. словатв.). Няяснае слова. Можна было б параўнаць з галас ’крык, шум, бойка’, галасаваць ’гучна крычаць’ і да т. п. (гл.). Але ў гэтым выпадку няяснай застаецца семантыка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́каўка ‘удод, Upupa epops L.’ (Некр. і Байк., Касп.). Да ту́каць ‘крычаць, палохаць крыкам’ (гл.); названа паводле крыку птушкі, які ўспрымаўся па-рознаму, параўн. то‑то‑то — перадача гукаў спеву ўдода (Мова Сен.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wołać
незак.
1. kogo/na kogo, o co клікаць каго; заклікаць;
wołać pomocy (o pomoc) — клікаць на дапамогу
2. крычаць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
shriek
[ʃri:k]
1.
n.
1) мо́цны, прарэ́зьлівы крык, віск, сьвіст -у m.
the shriek of an engineer’s whistle — прарэ́зьлівы гук параво́знага сьвістка́
2) гу́чны ро́гат
2.
v.i.
прарэ́зьліва крыча́ць, вішча́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)