сысці́ сов.

1. в разн. знач. сойти́;

с. з ле́свіцы — сойти́ с ле́стницы;

с. з трамва́я — сойти́ с трамва́я;

с. з даро́гі на тратуа́р — сойти́ с доро́ги на тротуа́р;

цягні́к сышо́ў з рэ́ек — по́езд сошёл с ре́льсов;

мазалі́ сышлі́ — мозо́ли сошли́;

с. з канве́ера — сойти́ с конве́йера;

пля́мы сышлі́ — пя́тна сошли́;

снег сышо́ў з палёў — снег сошёл с поле́й;

2. исте́чь;

с. кро́ўю — исте́чь кро́вью;

3. уйти́, скры́ться;

с. з вачэ́й — уйти́ (скры́ться) с глаз;

с. з до́му — уйти́ и́з дому;

4. исте́чь;

тэ́рмін пла́ты ўзно́саў сышо́ў — срок упла́ты взно́сов истёк;

◊ с. ў магі́лу — сойти́ в моги́лу;

с. на нішто́ — сойти́ на нет;

с. са сцэ́ны — сойти́ со сце́ны;

с. з рук — сойти́ с рук;

сем пато́ў сышло́ — семь пото́в сошло́;

каб мне з гэ́тага ме́сца не с. — не сойти́ мне с э́того ме́ста

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

sprowadzać

sprowadza|ć

незак.

1. прыводзіць; клікаць, выклікаць;

~ć do domu przyjaciół — прыводзіць да дому прыяцеляў;

co cię tu sprowadzać? — што цябе сюды прыводзіць?;

2. зводзіць (зверху ўніз);

3. выпісваць; замаўляць; дастаўляць;

~ć z zagranicy — выпісваць з-за граніцы;

4. пераводзіць (тэму, размову);

5. выклікаць;

lekarstwo sprowadzać sen — лекі выклікаюць сон

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

сысці́, сыду́, сы́дзеш, сы́дзе; сышо́ў, -шла́, -ло́; сыдзі́; зак.

1. з чаго. Ідучы, пакінуць сваё месца, спусціцца.

С. з ганка. С. з лесвіцы.

2. з чаго. Адысці з месца, пакінуць месца, пераходзячы на іншае.

С. з дарогі на тратуар.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), з чаго. Выйсці з вытворчасці, быць вырабленым.

З канвеера сышоў тысячны трактар.

4. Пайсці куды-н.; пакінуць месца жыхарства, работы.

С. ў краму.

С. з дому.

С. на заработкі.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), з каго-чаго. Знікнуць з паверхні чаго-н.

З твару сышлі болькі.

Снег сышоў з узгоркаў.

6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Перастаць ставіцца ў тэатры, дэманстравацца ў кіно.

Спектакль сышоў са сцэны тэатра.

7. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Закончыцца, скончыцца, прайсці.

Сышлі тыя цяжкія часы.

Тэрмін прыёму заявак сышоў.

8. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра справу, здарэнне і пад.: закончыцца, завяршыцца добра, шчасліва (разм.).

У сямейным жыцці ўсё сышло добра.

9. за каго-што. Быць прынятым, прызнаным за каго-, што-н.

С. за сястру.

10. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра газ, пару, ваду і пад.: выйсці, выліцца, выцечы.

Мутная вада сышла з крана.

Дым сышоў з пакоя.

◊

Сысці з рук — прайсці беспакарана, без непрыемнасцей.

Сысці ў магілу (высок.) — памерці.

|| незак. схо́дзіць і сыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. сход, -у, М -дзе, м. (да 1—3 і 5 знач.) і сыхо́джанне, -я, н. (да 1—4, 10 і 11 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

АПО́ВЕСЦЬ,

празаічны (часам вершаваны) твор; жанр эпічнай л-ры (гл. Эпас), пераходны паміж апавяданнем і раманам. Ад апавядання адрозніваецца больш шырокім ахопам рэчаіснасці, больш складаным сюжэтам, шматгранным раскрыццём характараў. У цэнтры класічнай аповесці, як правіла, адна сюжэтная лінія, адзін герой. Сучасная аповесць ахопам і канцэнтрацыяй жыццёвага матэрыялу, па многіх фармальных рысах набліжаецца да рамана.

Як назва жанру л-ры бытуе з часоў Кіеўскай Русі. Тады аповесцю называлі самыя розныя па форме творы гіст., ваен. і рэліг. зместу (гл. Аповесць старажытнаруская), часта яна мела форму хронікі ці летапісу. З твораў стараж. бел. л-ры да жанру тагачаснай аповесці можна аднесці «Дыярыуш» А.Філіповіча (1646), Баркулабаўскі летапіс, перакладныя творы — «Аповесць пра Трышчана», «Аповесць пра Баву», «Трою», «Александрыю».

У сучасным разуменні аповесць пачала складвацца ў рус. л-ры ў 19 ст. Тыповая, «чыстая» форма аповесці — гэта пераважна твор біягр. характару, маст. хронікі: дылогія С.Аксакава, «Запіскі з Мёртвага дому» Ф.Дастаеўскага, «Стэп» А.Чэхава, трылогіі Л.Талстога, М.Горкага і інш.

Пачынальнікі сучаснай бел. аповесці (і рамана) — Ц.Гартны («Бацькава воля», 1-я ч. «Сокаў цаліны», 1916), М.Гарэцкі (драматызаваная аповесць «Антон», 1919; дакумент. аповесць «На імперыялістычнай вайне», 1926), Я.Колас («У палескай глушы», 1921—22). Пра сталасць жанру аповесці ў бел. л-ры сведчыць ахоп самых розных аспектаў жыцця, філас. асэнсаванне гісторыі і сучаснасці, пільная ўвага да чалавека, маст. вытлумачэнне яго псіхалогіі рэальнай складанасцю ўзаемаадносін характару і абставін, асобы і грамадства: «Апошняя сустрэча» Я.Брыля, «Агонь і снег», «Гандлярка і паэт» І.Шамякіна, «Тартак», «Найдорф» І.Пташнікава, «Сотнікаў», «Абеліск», «Знак бяды», «Сцюжа» В.Быкава, «Хатынская аповесць», «Карнікі» А.Адамовіча, «Суд у Слабадзе» В.Казько, «Зона маўчання» С.Грахоўскага, «Пад сузор’ем сярпа і молата» Б.Сачанкі, «Сны імператара» У.Арлова і інш.

Літ.:

Беларуская савецкая проза: Раман і аповесць, Мн., 1971.

П.К.Дзюбайла.

т. 1, с. 428

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

по́мощь дапамо́га, -гі ж.; по́мач, -чы ж.;

оказа́ть по́мощь дапамагчы́;

получи́ть по́мощь атрыма́ць дапамо́гу;

при по́мощи з дапамо́гай (пры дапамо́зе);

с по́мощью з дапамо́гай;

без посторо́нней по́мощи без чужо́й (пабо́чнай) дапамо́гі;

медици́нская по́мощь медыцы́нская дапамо́га;

ско́рая по́мощь ху́ткая дапамо́га;

оказа́ть пе́рвую по́мощь мед. аказа́ць пе́ршую дапамо́гу;

по́мощь на дому́ дапамо́га до́ма;

огнева́я по́мощь воен. агнява́я дапамо́га;

◊

пода́ть ру́ку по́мощи пада́ць руку́ дапамо́гі;

взыва́ть о по́мощи прасі́ць рату́нку;

на по́мощь! памажы́(це)!, рату́й(це)!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

finish

[ˈfɪnɪʃ]

1.

v.t.

1) канча́ць

2) зака́нчваць (вучо́бу, будо́ўлю)

3) спажыва́ць да канца́; даяда́ць; дапіва́ць (да канца́)

4) informal

а) змардо́ўваць, змо́рваць

б) дабіва́ць; дако́нваць; дака́нчваць

5) апрацо́ўваць (ру́капіс); выгла́джваць (паве́рхню), выраўно́ўваць

6) дапаўня́ць адука́цыю

2.

v.i.

1) канча́цца

2) Obsol. паміра́ць

3.

n.

1) заканчэ́ньне n., кане́ц -ца́ m.

2) даскана́ласьць, зако́нчанасьць f.

3) апрацо́ўваньне n. (ткані́ны), апрацо́ўка f. (тэ́ксту); адстро́йваньне n. (до́му, кватэ́ры) і матэрыя́л ужыва́ны для гэ́тага

•

- finish off

- finish up

- finish with

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

вы́брацца, ‑беруся, ‑берашся, ‑берацца; зак.

1. Пераадольваючы або абмінаючы перашкоды, выйсці, выехаць, вылезці адкуль‑н.; прабіцца цераз што‑н. Выбрацца з натоўпу. Выбрацца з-пад абломкаў. □ Партызаны цяпер пачалі адыходзіць у лес. Там, не даходзячы да вёскі, можна было выбрацца балотнымі зараснікамі на ўзгоркаватае поле. Чорны. Аўтобус прапоўз міма [дамоў], выбраўся з загару машын, паімчаў хутчэй. Асіпенка.

2. перан. Разм. Выйсці з цяжкага становішча. Выбрацца з бяды. Выбрацца з даўгоў. □ [Мясцком].. дапамагаў сялянству выбрацца з векавечнай цемры, распачаць новае, прыгожае жыццё. Шынклер.

3. Выселіцца, пераехаць з дамашнім скарбам у другое памяшканне, месца; перабрацца. Выбрацца на другую кватэру. □ Хто-ніхто выбраўся па хутар і цяпер сяліба пуставала. Галавач. Жыхароў у мястэчку амаль не было, Яны выбраліся ў шалашы. Навуменка.

4. Падрыхтавацца да выезду, пераходу; сабрацца. Выбрацца ў далёкую дарогу. □ Пасля поўдня Уладзік з дзядзькам Антосем выбраліся ехаць у лес. Чорны.

5. Разм. Знайсці магчымасць, час пайсці, паехаць куды‑н. Выбрацца ў кіно. □ Куды, старая, выбралася з дому? Праведаць сына? Ці паклікаў зяць? Гілевіч.

•••

Выбрацца сухім з вады — тое, што і выйсці сухім з вады (гл. выйсці).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́гнаць сов., в разн. знач. вы́гнать; (удалить насильно — ещё) изгна́ть, прогна́ть, вы́ставить; (охот. — ещё) вы́травить; (махая, удалить — ещё) вы́махать; (удалить — ещё) убра́ть; (скот в поле — ещё) угна́ть; (вырасти, стать высоким — ещё) вы́махать; (колос, побеги — ещё) вы́метать; (заработать — ещё) вы́колотить; (спирт и т.п. — ещё) вы́курить;

в. з до́му — вы́гнать (прогна́ть) и́з дому;

в. ста́так у по́ле — вы́гнать (угна́ть) ста́до в по́ле;

в. хваро́бу — вы́гнать боле́знь;

в. з галавы́ ду́мку пра што-не́будзь — вы́гнать (изгна́ть) из головы́ мысль о чём-л.;

в. у калідо́р каго́-не́будзь — вы́гнать (вы́ставить) в коридо́р кого́-л.;

в. зве́ра з ле́су — вы́гнать (вы́травить) зве́ря и́з лесу;

в. камаро́ў з пала́ткі — вы́гнать (вы́махать) комаро́в из пала́тки;

за год сасну́ ~нала на паўме́тра — безл. за́ год сосну́ вы́гнало на полме́тра;

ну і ~нала цябе́! — безл. ну и вы́махал же ты!;

в. ко́лас — вы́гнать (вы́метать) ко́лос;

в. тры́ста рублёў у ме́сяц — прост. вы́гнать (вы́колотить) три́ста рубле́й в ме́сяц;

в. дзёгаць — вы́гнать (вы́курить) дёготь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

увіха́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Хутка і спрытна рабіць што‑н., займацца чым‑н.; клапаціцца аб кім‑, чым‑н. Увіхацца каля печы. Увіхацца па гаспадарцы. □ [Раёк] усё каля дому ўвіхаўся — пчол глядзеў, у лесе сеяў, дом і сядзібу высокім парканам абносіў... Сіўцоў. Спрытна арудуючы іголкай і нажніцамі, дзяўчына ўвіхалася каля .. шыняля. Васілевіч. Над бледнай, скрыўленай ад болю маці ўвіхалася медсястра ў белым халаце. Карпаў.

2. Разм. Круціцца каля каго‑, чаго‑н.; неадступна хадзіць за кім‑н. Усцін Маркавіч .. абчышчаў рыбу. Каля яго .. увіхаўся кот. Кулакоўскі. // Увівацца, круціцца каля каго‑н., стараючыся дагадзіць чым‑н. Камар увіхаўся каля гасцей, перастаўляючы з месца на месца крэслы. Гартны. // Заляцацца, увівацца. [Наталля:] — [Ніна] расказала мне, як каля цябе ўвіхалася: у кіно вадзіла, у госці да сябе запрашала. Было гэта? Скрыган. Міровіч параіў Чароту .. увесці [у п’есу] два камічныя персанажы: бабыля Данілу і немаладую, адзінокую, але зухаватую Параску, за якой увіхаецца Даніла з надзеяй ажаніцца з ёю. Рамановіч.

3. Хутка рухацца; круціцца. Трос [мядзведзь] галавой, круціўся ва ўсе бакі, увіхаўся, а сабака грыз яго не на жарт. Бядуля. На сухой верхавінцы таполі па-ранейшаму ўвіхалася неўтаймоўная стракатая мухалоўка. Гарбук. Увіхаюцца рукі, не ведаючы стомы. [Максімка] не для Радзівілаў .. працуе, а для сябе. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уцячы́ ​1, уцячэ; уцякуць; пр. уцёк, уцякла, ‑ло.

Зак. да уцякаць ​1.

•••

Многа вады ўцякло — тое, што і многа вады працякло (гл. працячы).

уцячы́ ​2, уцяку, уцячэш, уцячэ; уцячом, уцечаце, уцякуць; пр. уцёк, уцякла, ‑ло; заг. уцячы; зак.

1. Паспешліва пайсці адкуль‑н. Уцячы з дому. □ Пачуў Якуш, што будзе бяда. Стрыжэ вачыма: як бы ўцячы. Скрыган. Прыгнуўшыся над міскай,.. [Зося] старалася чым скарэй кончыць вячэру і ўцячы з хаты, каб не чуць нічога і не бачыць. Гартны.

2. Спалохаўшыся, адбегчыся і схавацца (пра жывёл). З жахам убачыўшы, што не здолее ўцячы, лось, як бег, з разгону плёхнуўся ў ваду і паплыў на другі бераг. Краўчанка.

3. Тайком збегчы адкуль‑н., схавацца, ратуючыся ад каго‑, чаго‑н. Мартын Рыль, у арышце якога не апошнюю ролю адыграўвойт, уцёк з-пад канвою. Колас. Мядзведзіца прагрызла.. драўляную падлогу, зрабіла падкоп і ўцякла ў пушчу. В. Вольскі. Да збоі, ў бой, паўстанцы, Тыранам не ўцячы! Пушча. // Пакінуць, кінуць каго‑н. Маладая ўцякла ад жаніха. // перан. Пазбавіцца, вызваліцца ад чаго‑н. Не ўцячы ад назойлівых дум, Што агарнулі і плошчай Чырвонай, Як неадступныя цені, ідуць. Танк.

4. перан. Прапасці, знікнуць. Тая думка, якой.. [Амбрось Пагуга] хацеў пачаць сваё выступленне, нечакана ўцякла. Пянкрат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)