ГЛЕ́БА,
паверхневы слой зямной кары, які развіўся ў выніку сумеснага ўздзеяння на горную (мацярынскую) пароду паветра, атм. ападкаў, сонечнага цяпла, жывых і адмерлых арганізмаў і мае прыродную ўрадлівасць; асн. сродак с.-г. вытв-сці.
Складаецца з генетычна звязаных глебавых гарызонтаў, якія адрозніваюцца саставам, будовай, структурай, колерам і інш. ўласцівасцямі; іх сукупнасць утварае глебавы профіль. Найб. значэнне мае верхні перагнойны або гумусавы гарызонт, на ворных землях ён дасягае 25—30 см. У глебе вылучаюць цвёрдую (гумус, першасныя і другасныя мінералы), вадкую (глебавы раствор), газападобную (глебавае паветра) часткі і жывыя арганізмы (глебавую фауну і флору). Глебы бываюць розных генетычных тыпаў, падтыпаў, родаў, відаў, разнавіднасцей. Паводле грануламетрычнага складу адрозніваюць пясчаныя глебы, супясчаныя глебы, сугліністыя глебы і гліністыя глебы, паводле колькасці вільгаці — нармальна ўвільготненыя (аўтаморфныя), часова і пастаянна пераўвільготненыя (паўгідраморфныя і гідраморфныя), якія патрабуюць асушэння. У залежнасці ад прыродных якасцей выбіраюць найб. эфектыўныя прыёмы іх паляпшэння. Глеба бесперапынна развіваецца і зменьваецца, у т. л. пад уплывам гасп. дзейнасці чалавека.
На тэр. Беларусі шмат тыпаў глебы, што розняцца паміж сабой будовай профілю, уласцівасцю і ўрадлівасцю, якую магчыма павялічыць пры дапамозе ўгнаенняў, апрацоўкі, рэгулявання воднага рэжыму і інш. Самыя пашыраныя тыпы: дзярнова-падзолістыя глебы, дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы (абодва найб. выкарыстоўваюцца ў с.-г. вытв-сці), таксама дзярновыя забалочаныя глебы, поймавыя глебы, тарфяна-балотныя глебы. Менш пашыраны бурыя лясныя глебы, дзярнова-карбанатныя глебы і падзолістыя глебы.
Н.М.Івахненка.
т. 5, с. 288
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
wyjałowienie
н.
1. стэрылізацыя;
2. спусташэнне;
wyjałowienie gleby — спусташэнне глебы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
бур 1, ‑а, м.
Інструмент для свідравання пры даследаванні глебы, горных народ і пад.
[Ад ням. Bohrer.]
бур 2,
гл. буры 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́баранаваць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., што.
Старанна апрацаваць раллю, пасевы бараною. // Баранаваннем выдаліць з глебы што‑н. Выбаранаваць пырнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
планта́ж, ‑у, м.
Спец. Глыбокая апрацоўка глебы спецыяльнымі плугамі, якая праводзіцца галоўным чынам пры закладцы вінаграднікаў і пладовых садоў.
[Фр. plantage.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлорпікры́н, ‑у, м.
Спец. Бясколерная цяжкая вадкасць з рэзкім пахам, якая прымяняецца для дэзінфекцыі глебы і як атрутнае рэчыва.
[Ад слова хлор і грэч. pikrós — горкі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абло́м Глыба; цвёрды кавалак грунту, глебы (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Мульчыроўка ’падкормка дрэў’ (акц., Мат. Гом.). Ад мульчы́раваць ’пакрываць паверхню глебы тарфяной крошкай, перагноем’ (ТСБМ), якое ад му́льча ’перагной, тарфяная крошка, апалае лісце, кампосты’ < англ. mulch ’прэлая салома’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
урадлі́васць, ‑і, ж.
1. Здольнасць забяспечваць расліны пажыўнымі рэчывамі, даваць ураджай. Адной з істотных уласцівасцей глебы з’яўляецца ўрадлівасць. «Весці». Розныя глебы па ўрадлівасці — розныя нормы высеву. Ермаловіч. Тост за калгасную нашу сям’ю, Ніў залатых урадлівасць; Тост за глыбокую ў полі раллю І за руплівае жніва! Танк.
2. Ураджайнасць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засале́нне, ‑я, н.
Стан паводле знач. дзеясл. засаляцца — засалі́цца.
•••
Засаленне глебы — працэс накаплення ў глебе мінеральных солей, якія перашкаджаюць земляробству.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)