сатэлі́т, ‑а, М ‑ліце, м.

1. У Старажытным Рыме — узброены найміт, які суправаджаў свайго гаспадара.

2. перан. Паслугач, выканаўца чужой волі. // Дзяржава або ўрад, фармальна незалежныя, а фактычна падпарадкаваныя іншай, больш моцнай імперыялістычнай дзяржаве. Сатэліты імперыялізму.

3. У астраноміі — спадарожнік планеты. Месяц — сатэліт Зямлі.

4. Спец. У планетарных механізмах — шасцярня, якая круціцца разам з воссю вакол цэнтральнага кола накшталт спадарожніка планеты.

[Ад лац. satelles, satellitis — спадарожнік; паплечнік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скава́цца, скуецца; зак.

1. Злучыцца пры дапамозе кавання.

2. перан. Пазбавіцца волі. Як на небе зара, ці як думка ў душы Не скуешся няволі ты [песня] путамі. Купала. // Страціць рухомасць; анямець. Апошні раз.. [Яніна] заснула не ведае і калі: хацела падымацца, бо пачало днець, а вочы скаваліся дрымотай... Кірэенка.

3. перан. Накрыцца лёдам, замерзнуць (пра раку, возера і пад.). Рэчка скавалася Лёдам крыштальным. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сатэлі́т

(лац. satelles, -llitis = спадарожнік, паплечнік)

1) спадарожнік планеты (напр. Месяц — с. Зямлі);

2) дзяржава, фармальна незалежная, а фактычна падпарадкаваная іншай, больш моцнай дзяржаве;

3) перан. паслугач, выканаўца чужой волі.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

во́ля ж

1. Wílle(n) m -(n)s, -(n);

мець сі́лу во́лі Wíllenskraft besítzen*;

чалаве́к з мо́цнай во́ляй ein wíllensstarker Mensch;

лю́дзі до́брай во́лі Ménschen guten Willens;

праяві́ць до́брую во́лю guten Wíllen zéigen [an den Tag légen];

па до́брай во́лі fréiwillig, aus fréien Stücken;

2. (свабода) Fréiheit f -;

адпусці́ць на во́лю каго-н j-m die Fréiheit geben*, j-n fréilassen* аддз, j-n auf fréien Fuß sétzen;

даць во́лю рука́м hándgreiflich wérden;

даць во́лю пачу́ццям sich (D) séinen Gefühlen Luft máchen;

даць во́лю сляза́м séinen Tränen fréien Lauf lássen*;

даць по́ўную во́лю дзіця́ці dem Kind séinen Wíllen [séine Fréiheit] lássen*;

зда́цца на во́лю перамо́жцы sich auf Gnáde und Úngnade ergében*;

во́ляю лёсу zúfällig, der Zúfall wóllte es…

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ула́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

1. адз. Права і магчымасць распараджацца кім-, чым-н., падпарадкоўваць сваёй волі.

Бацькоўская ў.

Перавысіць уладу.

Выпусціць каго-, што-н. з-пад сваёй улады.

Траціць уладу над сабой (губляць самакантроль). Быць ва ўладзе або пад уладай каго-, чаго-н. (пад уздзеяннем, уплывам; кніжн.). Пад уладай пачуццяў (перан.).

2. адз. Палітычнае панаванне, дзяржаўнае кіраванне і яго органы.

Вярхоўная ў.

Выканаўчая ў.

Быць ва ўладзе.

Прыйсці да ўлады.

3. мн. -ы, ула́д. Асобы з урадавымі і адміністрацыйнымі паўнамоцтвамі.

Мясцовыя ўлады.

◊

Ваша ўлада — рабіце, што хочаце, ваша справа.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

large [lɑ:dʒ] adj.

1. вялі́кі;

a lаrge city/room вялі́кі го́рад/пако́й

2. ва́жны, сур’ёзны;

a large problem ва́жная прабле́ма;

a large issue сур’ёзнае пыта́нне

♦

at large

1) нао́гул, у асно́ўным;

the public at large шыро́кія ко́лы грама́дства

2) на во́лі (пра збеглых звяроў)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

АПЕЛЬБЕ́РГ Руф Эрнеставіч

(псеўд. Аляксандраў, Дубровін, Карпаў, Хахракоў; 1860, г. Уладзімір, Расія — 1927 ?),

нарадаволец. Вучыўся ў Маскоўскім ун-це. Уваходзіў у нарадавольніцкую групу М.П.Андрэева ў Маскве. З 1881 у Вільні, удзельнічаў у заснаванні Віленскай цэнтр. групы, якая ўзначаліла Паўн.-Зах. арг-цыю «Народнай волі». Вёў прапаганду сярод сялян, наладжваў сувязі з рэв. арг-цыямі Польшчы і Прыбалтыкі. У 1882 арыштаваны і сасланы ва Усх. Сібір. У 1924 жыў у Казані.

т. 1, с. 421

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

во́ля ж., в разн. знач. во́ля; (вольная жизнь — ещё) приво́лье ср.;

в. наро́да — зако́н — во́ля наро́да — зако́н;

у ва́шай во́лі — в ва́шей во́ле;

вы́йсці на во́лю — вы́йти на во́лю;

тут дзе́цям в. — тут де́тям приво́лье;

◊ во́льнаму в. — во́льному во́ля;

в. ва́ша — во́ля ва́ша;

дава́ць во́лю — (каму) дава́ть во́лю (кому); потака́ть (кому);

даць во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;

жале́зная в. — желе́зная во́ля;

лю́дзі до́брай во́лі — лю́ди до́брой во́ли;

на во́лю лёсу — на во́лю ро́ка; на произво́л судьбы́;

даць во́лю сляза́м — дать во́лю слеза́м;

даць во́лю сваі́м пачу́ццям — дать во́лю свои́м чу́вствам;

твая́ (яго́ і г.д.) до́брая в. — твоя́ (его́ и т.д.) до́брая во́ля;

па до́брай во́лі — по до́брой во́ле;

апо́шняя в. — после́дняя во́ля;

бо́жая в. (ла́ска) — а) во́ля бо́жья; б) ми́лость бо́жья;

браць во́лю — (над кім) брать во́лю (над кем);

во́льнаму в., шалёнаму по́ле — посл. во́льному во́ля, а шально́му по́ле;

языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́й — погов. языко́м мели́, а рука́м во́ли не дава́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лёс

(польск. los, ад с.-в.-ням. lôz)

1) незалежны ад волі чалавека ход падзей, збег абставін;

2) далейшае існаванне, будучыня (напр. л. чалавецтва);

3) доля, становішча ў жыцці (напр. жаночы л.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

вы́працаваць

1. (вырабіць) produzíeren vt, erzéugen vt, hérstellen vt;

2. (распрацаваць) áusarbeiten vt, erárbeiten vt; zusámmenstellen vt;

вы́працаваць рэзалю́цыю éine Resolutión áusarbeiten;

вы́працаваць у сябе́ сі́лу во́лі séine Wíllenskraft stärken;

вы́працаваць на́выкі маўле́ння die Spréchfertigkeit entwíckeln [áusbilden]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)