экано́міць, -млю, -міш, -міць; незак.
1. што. Эканомна расходаваць.
Э. грошы.
2. на чым і без дап. Максімальна скарачаць выдаткі.
Э. на будматэрыялах.
Усё дарагое, даводзіцца э.
|| зак. зэкано́міць, -млю, -міш, -міць; -млены (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
я́вачны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да яўкі (у 1 знач.).
Явачныя дні.
2. Які мае адносіны да яўкі (у 2 знач.).
Явачная кватэра.
◊
Явачным парадкам — без папярэдняй згоды, дазволу.
Усяліцца ў дом явачным парадкам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
збан, жбан / без ручкі: гладыш; гарлач (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
kwadrans
м. чвэрць гадзіны; пятнаццаць хвілін;
kwadrans na drugą — чвэрць другой;
za kwadrans druga — без чвэрці дзве;
trzy ~e na trzecią — два сорак пяць; без пятнаццаці тры
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
half-cock [ˌhɑ:fˈkɒk] n. :
♦ go off at half-cock BrE, infml пача́ць (што-н.) без дастатко́вай падрыхто́ўкі; сказа́ць ці зрабі́ць неабду́мана/неразва́жліва
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
race3 [reɪs] n.
1. ра́са;
without distinction as to race без ра́савых адро́зненняў
2. род; пле́мя; э́тнас;
the human race род чалаве́чы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
twenty [ˈtwenti] num., n. два́ццаць, двацца́тка
♦
twenty and twenty times ты́сячу разо́ў; без канца́, бяско́нца;
in the twenties ва ўзро́сце пасля́ дваццаці́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ВОДАКАРЫСТА́ННЕ,
карыстанне водамі (воднымі аб’ектамі) для забеспячэння патрэб насельніцтва і гаспадаркі.
У заканадаўстве Рэспублікі Беларусь адрозніваецца водакарыстанне: паводле мэт — гасп.-пітное, прамысл., с.-г., транспартнае, энергет. і інш.; паводле спосабаў карыстання — забор вады з крыніцы без вяртання ў водны аб’ект (водазабеспячэнне, водаспажыванне), з вяртаннем (гідраэнергетыка і інш.), без адбору вады (суднаходства, рыбагадоўля, гадоўля вадаплаўных птушак), а таксама для скідвання сцёкавых вод; паводле тэхн. умоў — агульнае, без выкарыстання гідратэхн. збудаванняў і абсталявання, і спец., з выкарыстаннем іх; паводле ўмоў перадачы водных аб’ектаў у карыстанне — сумеснае (калі водным аб’ектам карыстаецца некалькі арг-цый ці асоб) і адасобленае (калі крыніца вады замацавана за пэўнай арг-цыяй або асобай); паводле характару выкарыстання вады — як рэчыва з пэўнымі якасцямі, як масы і энергет. патэнцыялу, як асяроддзя жыцця; паводле падстаў узнікнення права водакарыстання — першаснае, калі водны аб’ект даецца ў карыстанне непасрэдна дзяржавай, і другаснае, калі даецца першым водакарыстальнікам. З улікам гэтай класіфікацыі вызначаюцца прававы рэжым розных аб’ектаў, права і абавязкі водакарыстальнікаў. Напр., агульнае водакарыстанне (купанне, вадапой жывёлы і інш.) ажыццяўляецца бясплатна і, як правіла, без дазволу дзярж. органаў; для спец. водакарыстання ва ўсіх выпадках патрабуецца папярэдні дазвол дзярж. органаў, у шэрагу выпадкаў яно можа быць платнае. Невыкананне пэўных патрабаванняў правіл водакарыстання цягне за сабой дысцыплінарную, крымін., адм. адказнасць. Парадак памежнага водакарыстання рэгулюецца міждзярж. дагаворамі і пагадненнямі.
А.М.Макарэвіч.
т. 4, с. 248
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ра́цыя ’падстава, сэнс, аснова, слушнасць’ (ТСБМ, Нас., ТС), ’прычына, прэтэнзія’ (Нас., Шат.), ра́ца ў выразе без дай рацы ’без прычыны, адвольна’ (Шат.), ст.-бел. рация ’аргумент, довад’ (Ст.-бел. лексікон). Праз польск. racja ’тс’, што з лац. ratiō ’разлічаная пазіцыя; доказ, довад, меркаванне’ (Булыка, Лекс. запазыч., 192).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рукапа́шны ’які ажыццяўляецца без зброі або халоднай зброяй (пра бой, сутычку)’, рукапа́шная ’бой, сутычка без прымянення зброі або з халоднай зброяй’ (ТСБМ), рукапа́шны ’ручной работы, самаробны’, руко́паш ’уручную’ (ТС). Ц.-слав. і стараж.-рус. рукопашь. Ад *rǫka (гл. рука) і *paxati (гл. пахаць) (Фасмер, 3, 220, 515).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)