жале́за, -а, н.
1. Хімічны элемент, цяжкі коўкі метал серабрыстага колеру, асноўная састаўная частка чыгуну і сталі.
Каваць ж.
2. Вырабы з гэтага металу.
Дахавае ж.
3. Жалезістыя рэчывы як лячэбны сродак.
У яблыках шмат жалеза.
|| прым. жале́зны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Жалезныя вароты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ВА́ДКАСНАЯ ХРАМАТАГРА́ФІЯ,
фізічна-хімічны метад аналізу і раздзялення сумесяў, дзе рухомая фаза — вадкасць; від храматаграфіі. Выкарыстоўваюць у хіміі, біялогіі, біяхіміі, медыцыне, парфумерыі, харч. прам-сці, крыміналістыцы.
т. 3, с. 438
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
арго́н, ‑у, м.
Хімічны элемент, газ без колеру і паху, які ўваходзіць у склад паветра (выкарыстоўваецца для напаўнення электрычных лямпаў, у рэкламных асвятляльных прыладах і інш.).
[Ад грэч. argos — нядзейны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́бальт, ‑у, М ‑льце, м.
1. Хімічны элемент, серабрыста-белы метал з чырванаватым адлівам, цвярдзейшы за жалеза.
2. Цёмна-сіняя фарба, у састаў якой уваходзіць кобальт.
[Ням. Kobalt.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
камбіна́т м., в разн. знач. комбина́т;
хімі́чны к. — хими́ческий комбина́т;
к. бытавы́х паслу́г — комбина́т бытово́го обслу́живания;
вучэ́бны к. — уче́бный комбина́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
велічэ́зны, ‑ая, ‑ае.
Надзвычай вялікі; велізарны. За лугам, за лесам ляжаў, нібы астываючы, велічэзны шар сонца. Гамолка. На месцы барака і ўглыб вуліцы вырас велічэзны хімічны завод. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
азо́т, ‑у, М азоце, м.
Хімічны элемент, бясколерны газ, які не падтрымлівае гарэння, складае значную частку паветра, з’яўляецца адным з галоўных элементаў жыўлення раслін. Атмасферны азот. Звязаны азот.
[Фр. azote ад грэч. a — не‑, без- і zōē — жыццё.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́дмій, ‑ю, м.
1. Хімічны элемент, серабрыста-белы метал, які знаходзіцца пераважна ў цынкавых рудах.
2. Жоўтая фарба розных адценняў, якая прымяняецца ў алейным жывапісе, кераміцы і інш.
[Лац. cadmium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бром, ‑у, м.
1. Хімічны элемент, цяжкая вадкасць, якая дае чырвона-бурую пару з рэзкім непрыемным пахам.
2. Лякарства для супакойвання нервовай сістэмы, якое мае ў сваім саставе бромістыя злучэнні.
[Ад грэч. brōmos — дрэнны пах.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рато́рда ’спецыяльная печ на смалакурным заводзе’ (Скарбы). Параўн. рэто́рта ’хімічны посуд з выгнутым горлам’ (ТСБМ), што, відаць, запазычана з рус. рето́рта ’тс’. Тэхнічны тэрмін запазычаны, хутчэй за ўсё, вусным шляхам (азванчэнне т у інтэрвакальным становішчы) з ням. Retorte ’тс’, што з франц. retorte з лац. retortus ’загнуты назад, выгнуты’ (< retorqueō, ‑ēre), гл. Фасмер, 3, 475.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)