АНАКСІМЕ́Н
(Anaximenēs) з Мілета (каля 588 — каля 525 да н.э.),
старажытнагрэчаскі філосаф-матэрыяліст. Вучань Анаксімандра. Першаасновай усяго лічыў паветра: рэчы ўзнікаюць дзякуючы розным ступеням згушчэння паветра (утварэнне вады, зямлі, камення і інш.) або яго разрэджвання (утварэнне агню). Паводле Анаксімена, душа — гэта паветра, якое «атрымлівае» цела (працэс дыхання зберагае жыццё). Вызначыў розніцу паміж нерухомымі зоркамі і планетамі. Даў блізкае да навуковага тлумачэнне зацьменняў Сонца і Месяца.
т. 1, с. 332
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРАВЕ́Т
(франц. Gravettian),
археалагічная культура эпохі верхняга палеаліту, якая каля 25 тыс. г. да н. э. змяніла арыньяк. Назва ад грота Ла-Гравет у Дардоні (Францыя), дзе знойдзены першыя крамянёвыя прылады тыпу гравет. У сучаснай тэрміналогіі лічыцца найб. ранняй фазай верхняга перыгору. Для гравету характэрны невял. вострыя крамянёвыя пласціны з прытупленым краем (т.зв. гравецкія вастрыі). Тэрмін «гравет» часам выкарыстоўваюць у дачыненні да матэрыялаў усяго верхнеперыгорскага перыяду.
А.В.Іоў.
т. 5, с. 381
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
матэрыялі́зм
(фр. matérialisme, ад лац. materialis = рэчыўны)
1) філасофскі напрамак, які асновай усяго існуючага лічыць матэрыю і сцвярджае незалежнасць матэрыяльнага свету ад свядомасці людзей, яго пазнавальнасць (проціл. ідэалізм);
2) перан. адносіны да рэчаіснасці з пункту гледжання выгады для сябе; карыслівасць.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
urodziny
urodzin|y
дзень нараджэння;
wszystkiego najlepszego w dniu urodziny! — усяго найлепшага ў дзень нараджэння!; найлепшыя пажаданні ў дзень нараджэння!;
obchodzić urodziny — святкаваць дзень нараджэння
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
прадба́чыць I несов. предви́деть;
п. бу́дучыню — предви́деть бу́дущее;
я ~чу вялі́кія непрые́мнасці — я предви́жу больши́е неприя́тности
прадба́чыць II сов. предусмотре́ть, предугада́ть;
я гэ́та ўжо за́гадзя ~чыў — я э́то уже́ зара́нее предусмотре́л (предугада́л);
усяго́ не ~чыш — всего́ не предусмо́тришь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хада́ ж.
1. (манера ходить) похо́дка, по́ступь;
прыго́жая х. — краси́вая похо́дка (по́ступь);
2. ходьба́;
тут усяго́ дзве гадзі́ны хады́ — здесь всего́ два часа́ ходьбы́;
3. (конская побежка) хода́;
4. перен. (течение, развитие) ход м.;
х. падзе́й — ход собы́тий
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ідэалі́зм
(фр. idéalisme, ад плац. idealis = ідэальны, ад гр. idea = паняцце)
1) філасофскі кірунак, процілеглы матэрыялізму, які асновай усяго існуючага лічыць свядомасць, ідэю, а не матэрыю (напр. суб’ектыўны і.);
2) схільнасць да ідэалізацыі, прыхарошвання рэчаіснасці;
3) здольнасць, жаданне бескарысліва служыць якой-н. справе, перавага высокіх маральных ідэалаў над матэрыяльнымі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
хапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго-што.
1. Браць рэзкім паспешлівым рухам рукі, зубоў, рота.
Х. кнігі і хутка складваць у партфель.
2. 3 цяжкасцю або прагна дыхаць.
Х. ротам паветра.
3. Лавіць, затрымліваць, браць сілай каго-н. (разм.).
Х. хуліганаў.
4. перан. Хутка, прагна ўспрымаць што-н., засвойваць на хаду (разм.).
5. 3 прагнасцю браць, купляць без разбору (разм.).
Х. што папала.
6. безас. Быць дастатковым.
Не хапае часу.
У нас усяго хапае.
|| зак. схапі́ць, схаплю́, схо́піш, схо́піць; схо́плены (да 1—4 знач.) і хапі́ць, хаплю́, хо́піш, хо́піць; хо́плены (да 1 знач.).
|| аднакр. хапану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́, (да 1, 2 і 4 знач.).
|| наз. хапа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па-за, прыназ. з Т.
Спалучэнне з прыназоўнікам «па-за» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца для абазначэння месцазнаходжання, руху або дзеяння за чым‑н., па той бок чаго‑н. І раптам адчуў сябе Ігнась адрэзаным, асобным ад усяго, як бы ў другім свеце, на другой зямлі; усё стала як бы па-за яго істотаю. Чорны. Па-за садкамі, па-за хлявамі, пазавуголлю, гародамі краліся адзін за адным папацёмку ўчатырох, як ваўкі. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zaledwie
1. толькі; усяго толькі;
spał zaledwie parę godzin — ён спаў усяго толькі пару гадзін;
2 — ледзь; ледзьве;
zaledwie ustał na nogach — ён ледзь утрымаўся на нагах;
3. толькі, як толькі;
zaledwie wyszedł z domu, zaraz spotkał ... — як толькі ён выйшаў з дому, адразу сустрэў...; не паспеў ён выйсці з дому, як адразу сустрэў...
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)