◎ Лады́жка ’гладыш’ (Мат. Гом.), гладышка ’збанок без вуха (ручкі)’ (Сл. паўн.-зах., Бяльк., Сцяшк., Жд. 2), ладыш ’гладыш’, ’круглая вонкавая частка коміна’, ’цэментаваная труба ў калодзежы’ (ваўк., Сл. паўн.-зах., Федар. 1., Сцяшк.), польск. люблінск. gładyszka ’посуд для малака’. У выніку другаснага пераасэнсавання звязваецца з лексемай гладкі (гл.), хаця ў сапраўднасці ўтворана ад адной з прасл. назваў гліны latū‑jlati (Трубачоў, Ремесл. терм., 219). Адпадзенне пачатковага г‑ уласціва не толькі беларускім, але і іншым славянскім гаворкам, параўн., напр., укр. бук. ладонький ’гладзець^’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уцягну́ць, -ягну́, -я́гнеш, -я́гне; -ягні́; -я́гнуты; зак.
1. каго-што. Цягнучы, завалачы каго-, што-н. у што-н. або сілаю ўвесці ўнутр чаго-н.
У. сані ў вазоўню.
У. каго-н. у памяшканне.
2. што ў што. Усунуць у якую-н. адтуліну.
У. нітку ў іголку.
3. што. Удыхнуць.
У. паветра.
4. асаб. і безас., што. Утуліць, увабраць унутр (галаву, шчокі, жывот і пад.); запасці.
У. галаву ў плечы.
Жывот уцягнула.
5. перан., каго (што) у што. Схіліць уступіць у што-н., прыняць удзел у чым-н.
У. у драмгурток.
У. у спрэчку.
|| незак. уця́гваць, -аю, -аеш, -ае.
|| прым. уцяжны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
Уцяжная труба.
У. рукаў помпы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Рука́ў ’частка адзення, якая пакрывае руку’, ’адгалінаванне ад галоўнага вусця ракі’, ’труба ці кішка для адводу вадкасцей, газаў, сыпучых целаў’ (ТСБМ), ’частка адзення’ (Сл. ПЗБ, ТС), рукаво́ ’рукаў’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), сюды ж рука́ўніна ’вузкае самаробнае палатно для рукавоў сарочак’ (гродз., Нар. сл.), рукоўя́нка ’камбінаваная сарочка’ (ТС), рука́ўчык ’невялікая торбачка’, рукове́ц ’нарукаўнік’ (там жа). Укр. рука́в, рус. рука́в, польск. rękaw, н.-луж. і в.-луж. rukaw, чэш. і славац. rukáv, славен. rokáv, серб.-харв. ру̀ка̑в, балг. ръка́в. Вытворныя ад рука (гл.), Фасмер, 3, 515.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
joint1 [dʒɔɪnt] n.
1. anat. суста́ў;
My joints ache. У мяне ламата ў суставах.
2. BrE вялі́кі кава́лак мя́са для прыгатава́ння (звычайна з косткай)
3. стык; шво;
The pipe is leaking at the joint. Труба цячэ на стыку.
4. infml шыно́к, піўну́шка
5. infml цыгарэ́та з марыхуа́най
♦
out of joint
1) вы́віхнуты (пра сустаў)
2) не ў пара́дку
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ры́на
1. Прыстасаванне для адводу, сцёку вады, пакатае месца, па якому сцякае вада (БРС), звычайна на млынавае кола; ставок (Слаўг.).
2. Прорва, бездань (Слаўг.).
3. Жолаб, які ўтвараецца пры сутыкненні пад прамым вуглом двух бакоў дахаў сумежных пабудоў (Слаўг.); капежная труба (Гродз., Слаўг.).
4. Вялікая гурба снегу, занос (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
капту́р 1, ‑а, м.
1. Дзіцячы або жаночы галаўны ўбор, які завязваецца пад падбародкам і пакідае адкрытым толькі твар; капар 2. Усе ў святочных світках. Бабы ў новых каптурах з белымі карункамі. Бядуля.
2. Невялікі дах, заслона, навес конусападобнай формы над чым‑н. Для адводу пары была зроблена выцяжная труба над шырокім, бляшаным каптуром. Колас.
3. Абл. Верх печы ў выглядзе дзвюх сценак, якія ўзвышаюцца над ляжанкай. Кастрыца ляжаў на цёплых цаглінах, смактаў цыгарку за цыгаркай і часам з-за каптура пазіраў у акно. Стаховіч.
капту́р 2,
гл. коптур.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кана́л
(іт. canale, ад лац. canalis = труба)
1) штучнае рэчышча, напоўненае вадой (напр. абвадняльны к.);
2) вузкая поласць у выглядзе трубы, трубкі ўнутры чаго-н. (напр к. ствала гарматы);
3) лінія сувязі, камунікацыі (напр. тэлевізійны к.);
4) перан. шлях, сродак для дасягнення чаго-н. (напр. дыпламатычныя каналы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Rohr
n -(e)s, -e
1) труба́, тру́бка
2) трыснёг
◊ er ist schwánkend wie ein ~ (im Wínde) ён ве́льмі няўсто́йлівы [непастая́нны]
3) вайск. ствол, ду́ла (гарматы); марск. тарпе́дны апара́т
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
drain
[dreɪn]
1.
v.t.
1) адця́гваць; сцэ́джваць, выця́гваць; вычэ́рпваць
2) асу́шваць
3) выпіва́ць да дна
2.
v.i.
1) сьцяка́ць
2) высыха́ць
3.
n.
1) асуша́льны кана́л або́ труба́; вадасьцёк, дрэна́ж -у́ m.
2) Med. дрэна́жная тру́бка
3) вычарпа́ньне сі́лаў
•
- down the drain
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
trough
[trɔf]
n.
1) кары́та n., жо́лаб -а m.
2) но́чвы, начо́ўкі pl. only.
3) ры́на f., вадасьцёк -у m., вадасьцёкавая труба́
4) до́ўгая ўпа́дзіна, катлаві́на f.
5) упа́дзіна
the trough between two waves — упа́дзіна паміж дзьвюх хва́ляў
6) Geol. му́льда f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)