АВАНТУРЫ́Н,

мінерал, шчыльны празрысты дробназярністы кварц з уключэннямі гематыту, слюды і інш. Колер серабрыста-белы, чырванавата-буры, залаціста-жоўты, радзей зялёны, сіні. Бляск мігатлівы, іскрысты, з пералівамі. Радовішчы звязаны з метамарфічнымі тоўшчамі кварцытаў. Выкарыстоўваецца як вырабны камень (вазы і інш.). Штучны авантурын — карычневае шкло з уключэннямі лісцікаў метал. медзі, што надае яму залацісты бляск.

т. 1, с. 59

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЕМАЦЫЯНІ́НЫ,

дыхальныя пігменты гемалімфы некат. малюскаў і членістаногіх, якія ажыццяўляюць транспарт кіслароду ў арганізме. Паводле хім. прыроды — складаныя бялкі (металапратэіды). У гемалімфе знаходзяцца ў раствораным стане. Маюць больш нізкую кіслародную ёмістасць, чым гемаглабіны. Злучэнне кіслароду з гемацыянінамі абумоўлена прысутнасцю ў малекуле гемацыянінаў медзі, непасрэдна звязанай з бялком. Акісленыя гемацыяніны афарбаваны ў сіні колер, адноўленыя — бясколерныя.

т. 5, с. 148

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛАЎКАФА́Н

(ад грэч. glaukos блакітнавата-зялёны),

пародаўтваральны мінерал класа сілікатаў, групы амфіболаў, водны алюмасілікат натрыю і магнію, Na2Mg3Al2[Si4O11]2(OH)2. Прымесі жалеза, кальцыю, калію. Крышталізуецца ў манатоннай сінганіі. Крышталі прызматычныя, агрэгаты слупкаватыя, прамянёвыя, валакністыя. Колер цёмна-сіні, бясколерны. Бляск шкляны. Цв. 5,5—6,5. Шчыльн. 3,1—3,3 г/см³. Трапляецца пераважна ў метамарфізаваных сланцах, алеўралітах, пясчаніках.

т. 5, с. 287

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БЕНІТАІ́Т

(ад назвы акругі Сан-Беніта ў штаце Каліфорнія, ЗША),

мінерал, тытанасілікат барыю, 2[BaTiSi3O9]. Крышталізуецца ў гексаганальнай сінганіі. Крышталі ў выглядзе невял. плоскіх трохвугольных двайных пірамід. Колер сіні, белы або бясколерны. Празрысты да паўпразрыстага. Бляск шкляны, Цв. 6—6,5. Крохкі. Шчыльн. 3,6 г/см³. Рэдкі, у невял. жылах і глаўафанавых сланцах. Выкарыстоўваецца як паўкаштоўны камень.

т. 3, с. 100

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Вало́шка ’васілёк сіні, Centaurea cyanus L.’ (Кіс., БРС, КЭС, Гарэц., Маш., Яруш., Шпіл.), валашок ’канюшына лугавая, Trifolium pratense L.’ (Кіс.), валожка ’васілёк’ (БРС, Шн., 3). Рус. волошки, укр. волошки. Да валах — старой назвы раманскіх народаў (Фасмер, 1, 345; Март., Лекс. взаим., 79–80).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

blue​2 [blu:] adj.

1. сі́ні, блакі́тны;

dark/navy blue цёмна-сі́ні

2. пасіне́лы, ссіне́лы;

go blue with cold пасіне́ць ад хо́ладу

3. infml хму́рны, су́мны, прыгне́чаны;

He’s been feeling blue this week. У яго хандра гэты тыдзень.

4. непрысто́йны, паха́бны;

tell blue jokes раска́зваць непрысто́йныя анекдо́ты

♦

do smth. till one is blue in the face infml рабі́ць што-н. да пасіне́ння;

once in a blue moon infml ве́льмі рэ́дка

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

гемацыяні́н

(ад гема- + гр. kyanos = цёмна-сіні)

дыхальны пігмент гемалімфы малюскаў, вышэйшых ракападобных і некаторых павукападобных, які забяспечвае транспартаванне кіслароду ў арганізме.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Рыжо́ўка 1 ’гатунак бульбы з ружовым колерам скуркі’ (пух., З нар. сл.). Ад ры́жы (гл.) з дапамогай суф. ‑оўк‑а як красо́ўка ад кра́сны, сінёўка ад сі́ні (Сцяцко, Афікс. наз., 121).

Рыжо́ўка 2, ра́жаўка рыбалоўная сетка (жытк., маз., Мат. Гом.). Да рэ́жа 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ла́дан, ‑у, м.

Пахучая смала некаторых трапічных дрэў (выкарыстоўваецца для абкурвання ў час рэлігійных абрадаў). Жалобная працэсія павольна рухалася па вуліцах, блішчалі рызы духавенства, плыў сіні дым ладану. Самуйлёнак.

•••

Баяцца як чорт ладану гл. баяцца.

Дыхаць на ладан гл. дыхаць.

Як чорт ад ладану гл. чорт.

[Ад перс. lâdan.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фіяле́тавы, ‑ая, ‑ае.

Сіні з чырванаватым адценнем, колеру фіялкі. Шчокі дзяўчыны разгарэліся на марозе, і таму вочы здаваліся надзвычай блакітнымі і яснымі. Нават губы, асіметрычна скрыўленыя, густа намазаныя яркай фіялетавай фарбай, не парушалі прыемнага ўражання. Шыцік. Над балотам, за ракой, у фіялетавым небе загарэлася зорка. Асіпенка.

[Фр. violet.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)