Талья́нка ’аднарадны рускі гармонік’ (ТСБМ). Укр., рус. талья́нка ’тс’. З рускай мовы, дзе першапачаткова было италья́нка ’італьянка’, ’італьянкі гармонік’ < Италия (ЕСУМ, 5, 510; Фасмер, 4, 17).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ад’юта́нт
(ням. Adjutant, ад лац. adiutans, -ntis = памочнік)
1) ваеннаслужачы пры камандзіры для выканання службовых даручэнняў;
2) афіцэр, адказны за справаводства ў штабах дарэвалюцыйнай рускай арміі;
3) прыдворны ваенны чын у свіце манарха (генерал-а., флігель-а.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ро́тмістр
(польск. rotmistrz, ад с.-в.-ням. rotemeister)
1) афіцэрскі чын у кавалерыі, які адпавядае чыну капітана ў пяхоце ў польскай і дарэвалюцыйнай рускай арміях;
2) гіст. камандзір роты ў войсках Вялікага княства Літоўскага (15—17 ст.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Рыкашэ́т ’палёт цела пад вуглом пасля ўдару аб якую-небудзь паверхню’ (ТСБМ). З франц. ricochet ’тс’ хутчэй за ўсё праз пасрэдніцтва рускай мовы, параўн. рус. рикоше́т ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акцы́з (Нас.), акцызнік (БРС, Шат., Нас.) запазычана з рускай мовы. Рус. акциз < франц. accise (XVIII ст.) узыходзіць да лац. accisum (да accidere ’падсякаць’) (Шанскі, 1, А, 71–72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сіно́д, ‑а, М ‑дзе, м.
1. У дарэвалюцыйнай Расіі — вышэйшы калегіяльны орган праваслаўнай рускай царквы; цяпер — дарадчы орган пры патрыярху Маскоўскім і ўсёй Русі. Наступалі.. [справы] звычайна з гаспадарчага ўпраўлення сінода, куды епархіі звярталіся па грошы. «Помнікі». Не папе рымскаму служу І не «свяцейшаму» сіноду! Я аддаю сваю душу Свайму няшчаснаму народу! Купала.
2. Сход духоўных і свецкіх асоб для вырашэння царкоўных спраў пратэстанцкай царквы.
[Ад грэч. synodos — сход.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паднябе́нне ’верхняя частка поласці рота’ (ТСБМ, Касп., Шат., Гарэц., Некр., Дразд., Мядзв., Янк. 2), паднябе́ння, пуднібе́ня, пуднябе́нне ’тс’ (Сл. ПЗБ), ’верхняя частка скляпення рускай печы’ (Касп., Шат., Гарэц., Некр., Дразд., Сл. ПЗБ), поднебе́нне, поднебэ́нэ ’тс’ (Шушк.), ’скляпенне ўнутры каменнага будынку’ (Мядзв.). Укр. піднебе́ння ’паднябенне; скляпенне рускай печы’, польск. podniebienie ’паднябенне; скляпенне ўнутры будынку’, чэш. дыял. podnebí ’паднябенне’, славац. podnebie ’паднябенне; балдахін’. У рус. у гэтых значэннях ужываецца нёбо; у паўдн.-слав. прасл. nebo — ’паднябенне; полаг, балдахін’. Да неба (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адвака́т (БРС, Шат., Нас.). Новае запазычанне з рускай мовы, дзе з ням. Advokat (XVII ст.). Ням. Advokat паходзіць ад лац. advocatus (< advocare ’клікаць на дапамогу’), Шанскі, 1, А, 46.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Архалу́к ’лёгкі кафтан’ (Грыг.). З рускай, дзе ў пач. XIX ст. з цюркскай; па фанетычных матывах, паводле Дзмітрыева, Строй, 522, — з азербайджанскай. Шанскі, 1, А, 152; Фасмер, 1, 90.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аташэ́ ’спецыяліст-кансультант пры пасольстве’. Новае (XX ст.) запазычанне з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 78), дзе з франц. attaché (Курс суч., 166) у сярэдзіне XIX ст. (Шанскі, 1, А, 173).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)