Кавыра́ць ’падплятаць’ (Касп.). Рус. ковырять ’тс’ утворана прэфармантам ко‑ ад вирати ’плесці лапці, сеці і да т. п.’, параўн. рус. дыял. вирать ’плясці лапці, кашолкі, сеці; падплятаць лапці; сшываць і інш.’. Такія значэнні дазваляюць тлумачыць кывіряць ’крывіць, перадражніваць’ (Бяльк.), параўн. бел. каверыць (гл.) і рус. дыял. коверить ’крывіць, перадражніваць каго-н.’, як структурную і семантычную паралель параўн. рус. дыял. шевырять ’капацца, варушыць’, шевырялка ’балбатуха’. Адносна фанетыкі (кавыраць — кывіраць) параўн. рус. дыял. вирать ’плесці’ і вирать ’хлусіць, маніць’, вырить ’хітраваць, мудрагеліць’, магчыма і рус. вырей ’чараўнік’. Магчыма, як прыклад суаднесенасці ы/і, можна прывесці і рус. вир ’вір’ і выр, вырь, вырік ’тс’, нягледзячы на заўвагу Фасмера, 1, 370, што паводле фанетыкі гэтыя словы нельга аб’ядноўваць. Адносна ы/і гл. яшчэ Шанскі, ЭИРЯ, 1972, VII, 206–207. Засведчаныя ў рус. гаворках значэнні вирать ’кідаць і пад.’, структурна і семантычна падобныя смал. каверзать ’блытаць; біць, калаціць’, кубан. ’ісці, спатыкаючыся’ дазваляюць зразумець мсцісл. кавырь ’пра парушэнне прывычнага, звычайнага ладу’ (Нар. лекс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
riot1 [ˈraɪət] n.
1. мяце́ж, бунт;
The army put down the riot. Войска падавіла мяцеж.
2. беспара́дкі, парушэ́нне грама́дскага пара́дку
3. fml пы́шнасць, бага́цце, бу́йства;
The garden is a riot of colour in June. У чэрвені ў садзе пануе пышнасць фарбаў.
♦
run riot буя́ніць; разбушава́цца (пра людзей); бу́йна расці́, буя́ць (пра расліны)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
разло́м, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. разломваць — разламаць і стан паводле знач. дзеясл. разломвацца — разламацца. // Вынік гэтага дзеяння; разламанае месца. Лінія разлому. □ [Кандрат] абскроб бульбіну аж да ружовай лушпайкі, разламаў, — пара так і паваліла з сопкага разлому. Караткевіч.
2. перан. Парушэнне ўнутранага адзінства, цэльнасці ў свядомасці чалавека, у грамадскім жыцці. Мне здаецца, яны не страцілі і ніколі не страцяць сва[ёй] глыбокай цікавасці тыя таемныя, кожны раз новыя, своеасаблівыя шляхі, па якіх ідзе чалавек ад вузка асабістых сваіх разломаў да поўнага расчынення сябе ў калектыве. Зарэцкі. Разлом у .. душы [Вярсенева] пачаўся даўно: з паражэння царскай Расіі ў вайне з Японіяй. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
э́тыка, ‑і, ДМ этыцы, ж.
1. Вучэнне аб маралі, як адной з форм грамадскай свядомасці, аб яе сутнасці, законах яе развіцця і ролі ў грамадскім жыцці. Марксісцкая этыка. □ А. К. Ільінскі ў пытаннях мастацтва, этыкі, маралі заўсёды стаіць на прынцыповай вышыні. «Полымя».
2. Сукупнасць норм паводзін, мараль якога‑н. класа, арганізацыі, прафесіі і пад. Тамара Аляксандраўна спачатку збянтэжылася, калі яе.. «усемагутная разведка» ўстанавіла, хто тая жанчына, якую яна сустрэла з Ярашам каля дачы. Але, разважыўшы, узрадавалася: гэта яшчэ лепш, бо, акрамя ўсяго іншага, на галаву чалавека, які зрабіўся цяпер ёй ненавісны, падае яшчэ адзін цяжкі грэх — парушэнне ўрачэбнай этыкі. Шамякін.
[Грэч. ēthika ад ēthos — звычай.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
offence [əˈfens] n.
1. (against) правапарушэ́нне, злачы́нства;
a criminal offence крыміна́льнае злачы́нства;
an offense against the law парушэ́нне зако́ну;
commit an offense учыня́ць/рабі́ць злачы́нства
2. кры́ўда, абра́за;
give/cause offence to smb. кры́ўдзіць/абража́ць каго́-н.;
take offence at smb./smth. кры́ўдзіцца на каго́-н./што-н.
♦
no offense (meant) infml не ў кры́ўду ка́жучы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
са́нкцыя, ‑і, ж.
1. Зацвярджэнне вышэйшай інстанцыяй якога‑н. акта, што надае яму прававую сілу; прызнанне законнасці якой‑н. з’явы. Ніхто не можа быць падвергнуты арышту інакш як па пастанове суда або з санкцыі пракурора. Крымінальна-працэсуальны кодэкс БССР. Увечары, маючы санкцыю на высяленне, .. [домакіраўнік] прыйшоў разам з міліцыянерам. Скрыган. // Кніжн. Адабрэнне чаго‑н., дазвол на што‑н. Конюху Міхалю Слагадзе — выдаваць коней і калёсы для перавозкі камення без санкцыі брыгадзіра, па першаму патрабаванню зборшчыкаў. Сергіевіч.
2. Мера ўздзеяння за парушэнне закона. Санкцыі суда за хабарніцтва.
3. У міжнародным праве — мера ўздзеяння ў адносінах да дзяржавы, якая парушае свае абавязацельствы, дагаворы. Эканамічныя санкцыі. Ваенныя санкцыі.
[Ад лац. sanctio — строгая пастанова.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інве́рсія
(лац. inversio = перастаноўка)
1) лінгв. змяненне звычайнага парадку слоў і словазлучэнняў у сказе для надання фразе пэўнай стылістычнай афарбоўкі;
2) мат. парушэнне нармальнага парадку двух элементаў у перастаноўцы;
3) метэар. павышэнне тэмпературы паветра ў атмасферы з вышынёй замест звычайнага яе паніжэння.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
алагі́зм
(ад а- + -лагізм)
1) што-н. нелагічнае, несумяшчальнае з лагічным мысленнем; бяссэнсіца;
2) філасофскі погляд, які адмаўляе логіку як сродак навуковага пазнання;
3) стылістычны прыём; наўмыснае парушэнне ў мове лагічных сувязей з мэтай надання камізму, іроніі і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
алагі́зм
(фр. alogisme, ад гр. а- = не, без + logos = слова)
1) што-н. нелагічнае, несумяшчальнае з лагічным мысленнем; бяссэнсіца;
2) філасофскі погляд, які адмаўляе логіку як сродак навуковага пазнання;
3) стылістычны прыём, наўмыснае парушэнне ў мове лагічных сувязей з мэтай надання камізму, іроніі і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
zaburzenie
zaburzeni|e
н.
1. разлад; парушэнне; ускладненне, расстройства;
~a atmosferyczne — атмасферныя ўзбурэнні;
~e trawienia фізіял. нястраўнасць; расстройства жывата; дыспепсія;
2. ~а мн. хваляванні; беспарадкі;
a w koloniach — хваляванні ў калоніях
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)