1. Унутраныя органы чалавека або жывёлы; вантробы. [Максім] адчуваў сябе вельмі кепска, бо голад,.. як абцугамі сціскаў нутро і балюча смактаў у страўніку.Машара.[Голуб:] — Кажуць, салдацкае нутро пераварыць шрубу, гайку і ружэйнае масла.Васілевіч.
2. Унутраная частка чаго‑н. Светлыя ніці пранізалі пыльнае цёмнае паветра, і хлопчык бачыў усё змрочнае нутро свайго памяшкання.Самуйлёнак.Нутро камяніцы завалена попелам, абгарэлымі бэлькамі, скінутымі з гары рэйкамі.Шынклер.
3.перан. Унутраная сутнасць каго‑н. Мяшчанскае нутро. □ На першы погляд Жлукта — Чарскі вельмі мілы, прывабны чалавек. Выдатная знешнасць, добрыя манеры. Гэтым ён некаторых спачатку і бярэ. Пазнаюць яго сапраўднае нутро толькі пазней.Сабалеўскі.Выгляд авечы, а нутро воўчае.Прыказка.// Пра ўнутраны псіхічны свет, душу. У Ніны апусціліся рукі. Сумленне тачыла яе нутро.Гроднеў.
•••
Заглянуць у нутрогл. заглянуць.
Не па нутру — быць не даспадобы.
Пераесці нутрогл. пераесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабро́, ‑а, н.
1. Усё добрае, станоўчае; проціл. зло, ліха. Уяўленні аб дабры і зле так мяняліся ад народа да народа, ад веку да веку, што часта прама супярэчылі адно аднаму.Энгельс.// Удача, поспех. Я табе раю, як прыяцель, які хоча табе дабра.Чорны.Ад ліха ціха і дабра не чуваць.Прыказка.
2.Добрыя справы, учынкі. Шмат дабра потым рабіў Рымша бедным людзям: і грашамі памагаў, і ад ліхіх паноў бараніў.Якімовіч.
3.Разм. Маёмасць, пажыткі. Поўны куфар дабра. □ Былі тут розныя будынкі: Гуменцы, гумны і адрынкі, Хлявы і стайні, і аборы, Дабра, набытку былі горы.Колас.//Іран. Пра што‑н. непрыгоднае, непатрэбнае. Такога дабра не трэба і дарма.З нар.
•••
Не давядзе (не давядуць) да дабрагл. давесці 1.
Не з дабра — не ад добрага жыцця.
Не к дабру — пра тое, што прадказвае нядобрае або можа прывесці да непрыемных вынікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Закрыць якую‑н. адтуліну, засунуўшы ў яе што‑н.; заторкнуць. Заткнуць шчыліны мохам. Заткнуць вушы пальцамі. □ [Старая] заткнула пакуллем бутэльку і паставіла яе ў кут.Чыгрынаў.[Антон] заткнуў анучаю дзірку ў акне і агню не запальваў.Чорны.// Заціснуць (нос), каб не чуць дрэннага паху. Заткнуць нос.
2. Засунуць які‑н. прадмет за што‑н., куды‑н. Заткнуць сякеру за пояс. □ І не запхнуў, не заткнуў [дзядзька] пучок сена назад у вязку, панёс яго ў руцэ ў двор.Капыловіч.
•••
Заткнуць дзірку — ліквідаваць няхватку ў чым‑н., разлічыцца з даўгамі.
Заткнуць за пояскаго — перамагчы, перавысіць каго‑н. у чым‑н. Нават і зараз, нягледзячы на свае восемдзесят год, дзед Мікіта за пояс маладога заткне.Колас.
Заткнуць рот (горла, глотку)каму — прымусіць замаўчаць. — Чуеце, людзі добрыя, мне хоча рот заткнуць, каб я ні слова, ні паўслова.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
merit
[ˈmerɪt]1.
n.
1) заслу́га f.
a mark according to the merit of the student’s work — адзна́ка, яку́ю ву́чань заслужы́ў сваёй пра́цай;
2) до́брая я́касьць, плюс -у m., ва́ртасьць, перава́га f.
The merits of your plan outweigh the defects — До́брыя бакі́ твайго́ пля́ну пераважа́юць недахо́пы
make a merit of something — ста́віць што-н. сабе́ ў заслу́гу; тлума́чыць што-н. як сваю́ заслу́гу
2.
v.
быць ва́ртым чаго́; заслуго́ўваць чаго́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
адно́сіныед.нет
1. (да каго, чаго)в разн. знач. отноше́ние ср.(к кому, чему);
до́брыя а. да дзяце́й — хоро́шее отноше́ние к де́тям;
я ма́ю некато́рыя а. да гэ́тага мерапрые́мства — я име́ю не́которое отноше́ние к э́тому мероприя́тию;
у ~нах да каго́-не́будзь — по отноше́нию к кому-л.;
2. (общение, связи) отноше́ния;
быць у блі́зкіх ~нах — быть в бли́зких отноше́ниях;
3.мат. отноше́ние ср.;
○ дыпламаты́чныя а. — дипломати́ческие отноше́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жада́ць ’хацець нешта зрабіць, зычыць’ (ТСБМ). Рус.дыял.жада́ть ’тс’, укр.жада́ти ’жадаць, дамагацца’, польск.żądać ’тс’, в.-луж.žadać ’дамагацца, хацець’, н.-луж.žedaś ’жадаць’, чэш.žádati, славац.žiadať ’дамагацца, жадаць’, балг.жадувам ’хацець’, макед.жеднее ’тс’, серб.-харв.же́ђати, жѐднети ’моцна хацець’, славен.žéjati ’хацець’. Ст.-слав.жѧдати ’мець смагу; моцна хацець’, ст.-рус.жадати ’тс’. Гэта значэнне замацавалася ў рус. мове за другаснай формай гэтага ж дзеяслова — стараславянізмам жаждаць. У бел. і ўкр. для перадачы такога значэння замацаваўся дзеяслоў прагнуць, прагнути. Гэта адзначыў ужо Бярында (36), перакладаючы жадаю ’прагну’. За дзеясловам жада́ць, жадати асталося значэнне ’моцна хацець’, суадноснае са значэннем рус.желать, якое не мае бел. і ўкр. паралелей, што ўказвае на магчымасць пэўнай семантычнай кантамінацыі. Пры станаўленні значэнняў слова жада́ць на бел. (і ўкр.) мову мела, відаць, уздзеянне польск.żądać, што адлюстравалася ва ўкр.жадати ’моцна хацець, вымагаць’ (як і ў польск.). Апошняе адценне не замацавана ў бел., дзе развілося спецыфічнае адценне значэння ’зычыць, выказваць добрыя пажаданні’. Прасл.*žęd‑ (з насавым інфіксам цяп. ч.) параўноўваецца з літ.gedáuti ’жадаць чагосьці, імкнуцца да чагосьці’, gedė́ti ’імкнуцца, тужыць’, а таксама шэрагам форм і.-е. моў з іншымі ступенямі чаргавання галосных. І.‑е. корань, відаць, *gu̯hedh‑ ’прасіць, хацець’. Фасмер, 2, 33; Скок, 3, 675; Махэк₂, 721; Брукнер, 663; Покарны, 1, 448. Траўтман (82), Фрэнкель (144) суадносяць літ. словы са слав.*žьdati ’чакаць’, якое ў Покарнага (1, 426–427) трапляе ў іншы корань *gheidh‑ з тым жа значэннем ’жадаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
магчы́масцьж.
1. Möglichkeit f -, -en;
ёсць магчы́масць es bestéht die Möglichkeit;
даць магчы́масцьéine Gelégenheit gében* [bíeten*], ermöglichen vt;
не скарыста́ць магчы́масціéine Gelégenheit versäumen [verpássen];
не дапуска́ць магчы́масцічаго-н. es [étwas] nicht wáhrhaben wóllen;
2.мн.:
магчы́масціÁussichten pl, Möglichkeiten pl;
у яго́до́брыя магчы́масці er hat gute Áussichten;
па магчы́масці, па ме́ры магчы́масці nach Möglichkeit, nach Kräften;
пры пе́ршай магчы́масці bei érster Gelégenheit; so bald wie möglich
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
хоро́ший
1. до́бры;
хоро́шее настрое́ние до́бры настро́й;
хоро́шие ве́стидо́брыя ве́сткі;
хоро́ший знако́мый до́бры знаёмы;
2.(красивый) прыго́жы, харо́шы;
◊
жить по хоро́шему жыць у зго́дзе (до́бра);
хоро́шее де́ло!ирон. до́брая спра́ва!;
хоро́ш, не́чего сказа́ть! ну і ну, няма́ чаго́ каза́ць!;
хоро́шему всю́ду хорошо́ до́браму чалаве́чку до́бра і ў запе́чку, а благаце́ бла́га і на куце́; до́брая душа́ нап’е́цца і з каўша́;
хоро́ш гусь! до́брая ца́ца!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
начны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да ночы, уласцівы ёй. Даўно растаў у начным небе след апошняй ракеты, а людзі яшчэ і не думалі разыходзіцца.Гамолка.
2. Такі, які бывае ноччу. Праходжу моўчкі я начную плошчу, І ловяць сутарэнні гулкі крок.Панчанка.Павярнулася [Ларыса] і знікла за маліннікам у гушчыні цёмнага начнога саду.Мурашка.// Які адбываецца ноччу. Начны паход. Начная праца. □ Ішоў.. вялікі начны бой, біла артылерыя, гарэлі вёскі.Шамякін.// Які працуе, дзейнічае ноччу. Вінавата і разгублена спрабаваў апраўдвацца начны вартаўнік Уладзімір Вашэсцік: — Людцы добрыя, хіба ж за ўсімі дагледзіш?..Шчарбатаў.Начным цягніком, як гэта часта бывала, Кузьма Гартун вяртаўся з дальніх калгасаў у МТС.Дуброўскі.// Які прызначаны для выкарыстання ноччу. Начная кашуля. □ [У бакавым пакойчыку] стаяў чыста прыбраны ложак, начны столік і два крэслы.Новікаў.
3. Такі, актыўнасць якога прыпадае на ноч (аб некаторых жывёлах, насякомых, раслінах). Начны матыль. Начная фіялка. □ Начная птушка абзывалася нясмела.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Закрыць, загарадзіць сабою або чым‑н. Нізкія і вузкія дзверы зямлянкі засланіла вялікая постаць чалавека.Шамякін.Антось падбег да акна, спіной засланіў разбітую шыбу.Мележ.// Закрыць засланкай (печ). [Люба] загарнула жар, засланіла печ, дастала штосьці з-пад прыпека і пачала вячэраць.Чорны.//перан. Пазбавіць магчымасці чуць, бачыць, разумець і пад. (пра органы пачуццяў). Усё памутнела ў галаве, вочы засланіў нейкі густы змрок.Шчарбатаў./убезас.ужыв.Слухае маці і нічога не цяміць, як бы ёй розум засланіла.Колас.
2.перан. Адсунуць на задні план. Уражанні першага школьнага дня, здавалася, засланілі ўсе іншыя інтарэсы і падымалі ў хлопцаў настрой.Колас.Іншае, моцнае і радаснае пачуццё засланіла на момант усё астатняе.Якімовіч.
•••
(Увесь) свет засланіць — а) зрабіць жыццё пакутным, бязрадасным. Вайна, як гром, абарвала добрыя надзеі, засланіла цемрай свет.Кавалёў; б) прымусіць забыць пра ўсё на свеце. Дзіця засланіла Клаўдзіі Аляксееўны ўвесь свет.Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)