◎ Кру́пны ’буйны, грубы’ (ТС). Укр. крупний, рус. крупный ’тс’, балг. крупен, серб.-харв. кру́пан ’тс’, польск. krupny ’крупавы’, чэш. krupny ’тс’. З гэтага супастаўлення відаць, што пераход у значэнні ’крупавы’ > ’крупны, вялікі’ звязаны з супрацьпастаўленнем мука — крупа («крупная» мука, з нямолатымі зярнятамі). Параўн. балг. крупно (брашно) ’крупная (мука)’ (Трубачоў, Дополн., 2, 386). Гл. крупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́шар ’корм для скаціны’ (Карскі, Труды, 415; Скарбы), ’грубы корм для жывёлы’ (Сцяшк. МГ, Сл. ПЗБ; воран., Шатал.), ’зялёная маса сумесна пасеяных вікі і аўса’ (Шчарб.), ’адходы, смецце’ (лід., Сл. ПЗБ), перан. ’тытунь’ (пасі., Сл. ПЗБ); сюды ж, відаць, патур (< пошыр < пошар) ’пацяруха’ (Мат. Гом.; Сцяшк. Сл.). З літ. pašaras ’корм’ < šerti ’карміць’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 49). Гл. таксама пашары.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сыраве́жка (сыравѣжка) ’сыраежка’ (Шымк. Собр., Касп., Бяльк., Мат. Маг., Сярж.–Яшк.). Рэкамендавана ў якасці асноўнага наменклатурнага тэрміна для называння грыбоў Russula ў беларускай мікалогіі (Сярж.–Яшк., 40), побач з ім часта ўжываюцца сураве́жка, сыраежка (гл.), якія лічацца зыходнымі. Магчыма, збліжана з сыравы, суравы (гл.), параўн. славен. surovež ’грубы’. Формы сыраве́га, сыравя́га, сыравежа ’тс’ (Сярж.) другаснага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ciosany
вычасаны; чэсаны; высечаны;
ciosany z marmuru — высечаны з мармуру;
z gruba ciosany — грубы; нязграбны; няскладны
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
хаму́т, -а́, М -муце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Частка вупражы ў выглядзе драўлянага каркаса, абкладзенага з унутранага боку мяккім лямцам, якая надзяваецца каню на шыю.
2. перан. Абуза, клопаты, паднявольнае становішча (разм.).
Зняць х. з сябе.
Хто згадзіўся надзець шоры, той надзене і х. (з нар.).
3. Прыстасаванне кальцавой формы для змацоўвання, злучэння чаго-н. (спец.).
4. Грубы, некультурны чалавек, хам (разм., груб.).
|| памянш. хаму́цік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 і 3 знач.).
|| прым. хаму́тны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
rúppig
1. a
1) абарва́ны, пацёрты, абле́злы
2) гру́бы, ха́мскі
2. adv гру́ба, па-ха́мску
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
фарс
(фр. farce, ад лац. farsus = набіты)
1) лёгкая камедыя-вадэвіль з чыста знешнімі жартаўлівымі прыёмамі;
2) перан. грубы, цынічны жарт;
3) перан. ганебнае відовішча (напр. судовы ф.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
downright
[ˈdaʊnraɪt]
1.
adj.
1) і́сны; я́ўны, відаво́чны
2) про́сты, катэгары́чны
2.
adv.
ца́лкам, абсалю́тна, зусі́м, про́ста
He was downright rude — Ён быў про́ста -ткі гру́бы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
coarse [kɔ:s] adj.
1. гру́бы, тапо́рны; про́ста зро́блены; няўме́лы, нязгра́бны; неапрацава́ны;
coarse food гру́бая е́жа
2. няве́тлівы, нявы́хаваны, некульту́рны, рэ́зкі;
coarse manners гру́быя мане́ры
3. вульга́рны, непрысто́йны;
a coarse joke непрысто́йны жарт
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
бажні́ца, ‑ы, ж.
Уст.
1. Паліца з абразамі. [Заранік:] — Затое бачыў сям-там земляную падлогу, нары замест ложкаў, голыя, з пачарнелай бажніцай у левым куце, сцены. Хадкевіч. За дваццаць год ляжання за бажніцай у бацькоўскай хаце.. паперка гэта парудзела і сцерлася. Васілевіч.
2. Памяшканне для рэлігійных сходаў і малення. Бажніцы, капліцы ўсіх вераў і нацый, Як смецце на свеце, як тухлыя грубы, Змяце дыктатура раскованай працы. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)