Разм. Стары чалавек, стары. [Тапаркоў:] — А як сям’я, бацька Гэлі? Сімпатычнейшы старыкан.Навуменка.Ніхто не разумее сабе дэпо без фігуры гэтага сівага, любага старыкана.Шынклер.Вастраносы гаспадар флягі ахвотна растлумачыў: — Бярозавік на хлебных скарынках. Учора ў мястэчку адзін старыкан удружыў.Беразняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стано́вішчаср., в разн. знач. положе́ние;
міжнаро́днае с. — междунаро́дное положе́ние;
дыві́зія заняла́ больш вы́гаднае с. — диви́зия заняла́ бо́лее вы́годное положе́ние;
◊ гаспада́р с. — хозя́ин положе́ния;
пі́кавае с. — пи́ковое положе́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Магу́чы ’багаты’, ’магутны, які мае ўладу’ (Нас.), укр.могучий, рус.могу́чий, ст.-рус.могуть ’знатны’, могучий ’моцны, магутны’, могущий ’тс’, ц.-слав.могѧть ’гаспадар, уладар’, польск.mogący, чэш.mohoucí, славен.mogóč, серб.-харв.мо̏гућ, мо̀гућ, балг.могъщ, праслав.mogǫtʼ‑jь. Да магчы́ (гл.). Са ст.-слав. ці ц.-слав. паходзіць карм.магу́шчы ’гучны (звон)’ (Мат. Гом.). Сюды ж прыслоўе магуча ’багата’, ’моцна’, ’шмат’ (Нас.).
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
БІЯТЫ́ЧНАЕ АСЯРО́ДДЗЕ,
сілы, з’явы, аб’екты прыроды, якія абавязаны сваім паходжаннем жыццядзейнасці існуючых арганізмаў; частка прыроднага асяроддзя. Для эндапаразітаў і некаторых мікраарганізмаў біятычнага асяроддзя — унутранае асяроддзе арганізма-гаспадара. Біятычнае асяроддзе праяўляецца ва ўзаемным уплыве арганізмаў розных відаў у самых разнастайных формах. Адны з іх могуць быць асяроддзем існавання для іншых (напр., гаспадар для паразіта), садзейнічаць размнажэнню (напр., насякомыя-апыляльнікі для кветкавых раслін), служыць кормам (напр., ахвяра для драпежніка, травяністыя расліны для капытных), аказваць хім., мех. і інш. ўздзеянне. Гл.Абіятычнае асяроддзе.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
тут¹, прысл.
1. У гэтым месцы.
Тут многа ягад.
Тут пабудуем дом.
2. У гэты час, у гэты момант.
А тут і бацька зайшоў у хату.
3.у знач.часц. У спалучэнні з займеннікамі і прыслоўямі «як», «які», «дзе», «куды», «калі» ўжыв. ў рытарычных пытаннях для ўзмацнення экспрэсіўнасці выказвання.
І як тут яму не верыць? І дзе тут дзенешся?
4.у знач.часц. Выкарыстоўваецца пры пераходзе да якой-н. тэмы, прыкладу.
Тут мы ўбачылі, што вярнуўся гаспадар.
◊
Тут жа (разм.) — адразу ж.
Тут як тут (разм.) — адразу, раптоўна з’явіўся, аказаўся і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паха́джваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Тое, што і пахаджаць. На гэты раз чытанне штось не ладзілася, і Лабановіч часта адрываўся ад кнігі, пахаджваў па пакоі і думаў.Колас.Толькі цяпер я заўважыў, што сярод статка важна пахаджвае на сваіх высокіх нагах даўганосы гаспадар балот.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́цадзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
1. Цэдзячы, павольна выпусціць, выліць. Выцадзіць піва з бочкі.
2.Разм. Павольна выпіць. Гаспадар выцадзіў конаўку і наліў яшчэ.Асіпенка.
3.перан.Разм. Сказаць што‑н. павольна, неахвотна. Спаткаўшы Шашу, [Насця] праз зубы выцадзіла: — Ненавіджу цябе ўсёй сваёй душой.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гаспады́ня, ‑і, ж.
1.Жан.дагаспадар (у 1, 2, 3 і 4 знач.).
2.Разм. Жонка. А пасля настала хвіліна развітання, провадаў, нястрымных слёз гаспадыні і сарамлівых — гаспадара.Бярозкін.
•••
Хатняя гаспадыня — жанчына, якая не занята ў грамадскай вытворчасці, а вядзе хатнюю гаспадарку сваёй сям’і.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аглу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. аглух, ‑ла; зак.
1. Страціць пачуццё слыху; стаць глухім. — Ты што?! — грымнуў гаспадар кулаком па стале. — Аглухла?..Бажко.Такі шум, гоман на кірмашы, што чалавек ледзь не аглух.Якімовіч.
2. Стаць прыглушаным, заціхнуць (пра гукі). Гудок паравоза раптоўна аглух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)