эпігене́з
(ад эпі- + -генез)
вучэнне аб зародкавым развіцці арганізмаў як працэсе, які ажыццяўляецца шляхам паслядоўных новаўтварэнняў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
АТАМІ́СТЫКА,
атамізм, вучэнне пра дыскрэтную (перарыўную) будову матэрыі. Узнікла ў антычнай філасофіі. Адзін з яе стваральнікаў Дэмакрыт сцвярджаў, што першапачаткам усяго існага з’яўляюцца атамы (быццё) і пустата (небыццё). Атам — самая малая, непадзельная, непранікальная, неўспрымальная органамі пачуццяў частка рэчыва. Існуе бясконцая колькасць атамаў, якія адрозніваюцца сваёй формай, парадкам і размяшчэннем, чым і тлумачыцца разнастайнасць з’яў у свеце. Атамістыка Дэмакрыта была натурфіласофскай гіпотэзай. З развіццём прыродазнаўчых навук, фізікі і хіміі атамістыка становіцца вучэннем, калі ў канцы 19 ст. была выяўлена складаная структура атама, а вучэнне пра атам дапоўнена вучэннем пра малекулу. З развіццём у 20 ст. квантавай тэорыі ўяўленне пра атам, яго структуру і ўласцівасці яго элементаў істотна змянілася.
Т.І.Адула.
т. 2, с. 67
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
тэо́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.
1. Вучэнне, сістэма навуковых прынцыпаў, ідэй, якія абагульняюць практычны вопыт і адлюстроўваюць заканамернасці развіцця прыроды, грамадства, мыслення.
Т. пазнання.
2. Сукупнасць абагульненых палажэнняў, што ўтвараюць навуку або раздзел якой-н. навукі, а таксама сукупнасць правіл у галіне якога-н. майстэрства.
Лінгвістычная т.
Т. шахматнай гульні.
3. Думка, погляды, меркаванні аб чым-н., якія склаліся ў каго-н. (разм.).
У яго свая т. наконт гэтага пытання.
|| прым. тэарэты́чны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тэарэтычнае мовазнаўства.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
астрало́гія
(гр. astrologia)
вучэнне аб сувязі паміж размяшчэннем нябесных свяціл і гістарычнымі падзеямі, лёсам людзей і народаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
інтэрпу́нкцыя
(лац. interpunctio = раздзяленне мовы кропкамі)
1) вучэнне аб расстаноўцы знакаў прыпынку;
2) тое, што і пунктуацыя.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
касмало́гія
(ад космас + -логія)
вучэнне пра будову і развіццё Сусвету, а таксама раздзел астраноміі, прысвечаны гэтаму вучэнню.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
манадало́гія
(ад манада + -логія)
вучэнне аб манадах, развітае нямецкім філосафам Г. Лейбніцам (1646—1716) і яго паслядоўнікамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
панентэ́ізм
(ад пан- + гр. en -у + theos = бог)
рэлігійна-філасофскае вучэнне, паводле якога свет існуе ў богу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
прафанава́ць
(лац. profanare)
апашляць што-н., непачціва адносіцца да таго, што карыстаецца ўсеагульнай пашанай (напр. п. вучэнне).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
раздо́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Шырокі, прывольны, раскінуты на вялікай прасторы. Раздольныя лугі. □ Пачыналася касьба на раздольных прырэчных лугах, рыхтаваліся да жніва. Хадкевіч. Прыедуць сябры. На зары У стэпе раздольным, цалінным — Ураз загудуць трактары, Запахне раллёй і бензінам... Вярцінскі.
2. перан. Свабодны, лёгкі. З раніцы да позняга вечара ішло ваеннае вучэнне, скончылася вольніца, раздольнае казацкае жыццё. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)