во́стры в разн. знач. о́стрый; (на вкус — ещё) пря́ный; (о боли — ещё) сверля́щий; (о речи — ещё) хлёсткий;

в. нож — о́стрый нож;

в. зрок — о́строе зре́ние;

в. пах — о́стрый за́пах;

в. боль — о́страя (сверля́щая) боль;

~рыя сло́вы — о́стрые (хлёсткие) слова́;

в. ву́гал — геом. о́стрый у́гол;

◊ в. на язы́к — о́стрый на язы́к; за сло́вом в карма́н не ле́зет;

~рая размо́ва — кру́пный (о́стрый) разгово́р;

~рае во́ка — о́стрый глаз;

згла́дзіць ~рыя вуглы́ — сгла́дить о́стрые углы́;

~рае пяро́ — о́строе перо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

хай разм

1. часціца перадаецца дзеяслоўнымі формамі: lass, mag, möge, soll (+ inf);

хай уво́йдзе! er soll kómmen [éintreten]!;

хай бу́дзе так! mag [möge, soll] es so sein;

хай пачака́е! er soll wárten!, möge er wárten!;

хай так! nun gut!; gut!; wohl möglich!;

хай бу́дзе, што бу́дзе! mag [möge, soll] kómmen, was da will;

хай ро́біць, што хо́ча! soll er doch máchen, was er will!;

ну і хай сабе́ wennschón!, so weit, so gut!;

2. злучн уступальна-абмежавальны (хоць хаця) wenn … auch; mag [möge, soll] es…;

хай снег, але́ я ўсё адно́ пае́ду soll es ruhig schnéien, ich fáhre trótzdem!

3. злучн уступальны (дапусцім) es sei, néhmen wir an;

хай ву́гал бу́дзе ро́ўным 30° der Wínkel sei 30°

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Брыж 1 ’рабро дошкі’ (Інстр. II, таксама брыд), ’востры край, вугал граняў’ (Нас., Бяльк., Гарэц.). Лаўчутэ (Лекс. балтызмы, 18–19) лічыць, што гэта словы (толькі беларускае) на слав. глебе не этымалагізуецца і таму з’яўляецца запазычаннем з балт. моў (літ. brỹžis ’рыса, лінія’; да літ. слова гл. Фрэнкель, 1, 56). Этымалогія, бясспрэчна, няправільная. У гэтым жа значэнні ўжываецца і брыд. Як вядома, слав. *bridъ (утворанае суфіксам ‑d‑ ад *bri‑ti) азначала і востры’. Параўн. рус. дыял. бри́дкий, бри́ткий ’востры’ (пра інструменты), ст.-чэш. břidký ’востры’ (břidký meč), чэш. břitký ’тс’, серб.-харв. бри̏дак ’востры’ (бритка cабља) і г. д. (прыклады гл. Бернекер, 86; Гебаўэр, Sl. stč., 103; Махэк₂, 73; Слаўскі, 1, 47). Брыж з’яўляецца j‑вым варыянтам да брыд ’тс’ (адносна форм на ‑j‑ параўн. славен. brȋja (*bridja) горкасць’). Параўн. яшчэ брыды́ ’канцы клёпак’ (гл.), брэд ’вастрыё нажа’ (гл.). Сюды ж, напэўна, і брыж ’венца посуду’ (Лысенка, СПГ). Гл. Краўчук, Бел.-рус. ізал., 60.

Брыж 2 (род. брыжа́) спінка ў ложку’ (КЭС). Відавочна, таго ж паходжання, што і брыж 1 (гл.): ’востры край’ → ’рабро’ → ’спінка’.

Брыж 3 ’выступ у коміне, на які што-небудзь кладуць’ (Інстр. I). Не вельмі лёгка рашыць, куды адносіцца гэта слова: да брыд ’востры край дошкі’ (гл. брыж 1, 2) ці да брыж ’складка’ (гл. брыжы 1). Хутчэй за ўсё брыж 3 адносіцца да брыжы ’складкі, бардзюр’ (< польск.), таму што і ў польск. мове bryże азначаюць розныя выступаючыя прадметы (гл. Варш. сл., 1, 216).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зарэ́заць, ‑рэжу, ‑рэжаш, ‑рэжа; зак., каго-што.

1. Забіць нажом, кінжалам і пад. Генрык Візэнер спыніў абстрэл, агідліва плюнуў, выцер хустачкай рукі, нібы сам ён уласнымі рукамі зарэзаў усіх гэтых людзей, што засталіся ляжаць на полі. Шамякін. // Забіць на мяса (свойскую жывёліну). Зарэзаць парсюка. // Разм. Загрызці (пра драпежных жывёл). Васіль.. гаварыў, што ў Хвойным воўк сярод белага дня зарэзаў авечку. Мележ.

2. Разм. Зрабіць зарэзку, выемку на чым‑н. Зарэзаць вугал у бервяне.

3. Зрабіць зарэз, надрэз глыбей або далей, чым трэба. Зарэзаць за лінію. □ — А вось ты, браток, — звяртаецца [Дзераш] да аднаго хлапца, што рабіў зарубку шпал, — не гэтак робіш. Вунь глядзі: зарэзаў нажоўкай зашмат. І нахіл у зарубцы не такі зрабіў — не роўны. Трэба ж на адну дваццатую рабіць, як вучыў... Шынклер.

4. перан. Разм. Паставіць у бязвыхаднае становішча, зрабіць непрыемнасць; загубіць. [Баяновіч:] У нас была надзея, што Азорыч Дастане весткі, выручыць з бяды... Зарэзаў ён мяне! Глебка.

5. перан. Разм. Даўшы нізкую ацэнку (твору), не дапусціць да друку. Зарэзаць кнігу. Зарэзаць артыкул. // Паставіць дрэнную адзнаку на экзамене. Зарэзаць на экзаменах.

•••

Без нажа зарэзаць — дапячы каму‑н. прыдзіркамі, папрокамі, загадамі; зрабіць невыносным становішча.

Хоць зарэж(це) — што б там ні было, ні ў якім разе. — Не, і на такі крок я не здольны. Хоць зарэж. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

stopień

stop|ień

м.

1. ступень, прыступка, ступенька;

”uwaga, ~ień!” — «асцярожна, прыступка!»;

2. падножка;

3. градус;

dwa ~nie mrozu — два градусы марозу;

~ień szerokości północnej геагр. градус паўночнай шыраты;

kąt o dwudziestu ~niach мат. вугал у дваццаць градусаў;

4. ацэнка;

5. ступень;

poparzenia drugiego ~nia — апёкі другой ступені;

~ień naukowy — вучоная ступень;

w równym ~niu — у роўнай меры; аднолькава;

6. грам. ступень параўнання

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

няха́й

1. часц пабуджальная перадаецца дзеяслоўнымі формамі lass, mag [möge (высок)], soll (+ inf);

няха́й ён захо́дзіць! er soll [möge (высок)] heréinkommen* [éintreten*] !;

няха́й бу́дзе так! so soll es sein;

няха́й ён пачака́е! er soll [möge] wárten!;

няха́й ён ро́біць, што хо́ча lass ihn tun, was er will;

няха́й так! nun gut!, na gut!;

няха́й бу́дзе, што бу́дзе! mag [soll] kómmen, was da will!;

ну і няха́й! wénnschon!;

2. злучн уступальны (хоць) wenn … auch; mag, möge, soll es…;

няха́й до́ждж, але́ я ўсё ро́ўна пайду́ дамо́ў soll es rúhig régnen, ich gehe trotzdém;

3. часц уступальная (выражае дапушчэнне) es sei, néhmen wir an;

няха́й ву́гал бу́дзе 30° néhmen wir an, der Wínkel sei 30°;

няха́й жыве́! es lébe!;

няха́й Бог кры́е [рату́е, баро́ніць] ! Gott bewáhre!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

зачапі́ць, ‑чаплю, ‑чэпіш, ‑чэпіць; зак., каго-што.

1. Захапіць, падчапіць (кручком, пятлёй і пад.). Зачапіць вядро на крук. Зачапіць бервяно бусаком. □ [Алеся] зачапіла хусткай чамадан, ускінула на плечы і рашуча перайшла чыгунку. Шамякін. // Рухаючыся, выпадкова закрануць што‑н., дакрануцца да каго‑н. На тратуарах было цесна, я баяўся, каб знячэўку каго не зачапіць, і стараўся ісці асцярожна. Скрыган. Рамізнік зачапіў воссю за вугал — пасыпалася парахня. П. Ткачоў.

2. перан. Зрабіць шкоду каму‑, чаму‑н., папсаваць. Зачапіў смерч край хлява, разбурыў, расшматаў. Асіпенка. — Дзеда ж тады ніводная пчала не ўкусіла, можа і мяне не зачэпяць. Якімовіч. // Усхваляваць, абудзіць якое‑н. пачуццё. [Ганна:] Зачапіла твая Люда яго маладое сэрца, — месца хлопец не знаходзіць сабе. Губарэвіч. // Разм. Зняважыць чые‑н. пачуцці, інтарэсы. Зачапіць самалюбства. Зачапіць гонар. / у безас. ужыв. Зачапіла Габруся. Балючае месца павярэдзілі. Ды смехам яшчэ. Шынклер.

3. Пачаць гаворку, размову з кім‑н., сказаць каму‑н. што‑н. Жанчыны, як знарок, не абганялі.. [Аксінню], доўга ішлі побач, пакуль хтосьці з іх не азваўся, не зачапіў яе. Ракітны. Жанчынам трэба было за што зачапіць язык. Пташнікаў. // перан. Закрануць у размове, гутарцы якое‑н. пытанне, тэму. За сталом ішла размова. Пра навуку, атам, космас, і зусім не выпадкова зачапілі бога ўскосна. Гілевіч.

•••

Зачапіць за жывое — усхваляваць; закрануць самалюбства.

Няма за што рук (рукі) зачапіць — тое, што і няма за што рук (рукі) зацяць (гл. зацяць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паде́ние ср.

1. (действие) падзе́нне, -ння ср., мн. нет;

паде́ние с ло́шади падзе́нне з каня́;

у́гол паде́ния ра́вен углу́ отраже́ния физ. ву́гал падзе́ння ро́ўны вуглу́ адбіцця́;

2. (снижение) зніжэ́нне, -ння ср., мн. нет;

паде́ние воды́ в реке́ зніжэ́нне вады́ ў рацэ́;

паде́ние цен зніжэ́нне коштаў;

паде́ние температу́ры больно́го зніжэ́нне тэмперату́ры хво́рага;

3. (упадок) заняпа́д, -ду м., мн. нет;

4. (листьев) апада́нне, -ння ср., мн. нет;

5. (свержение) падзе́нне, -ння ср., мн. нет;

6. (крепости, осаждённого города) падзе́нне, -ння ср., мн. нет;

7. (нравственное) падзе́нне, -ння ср.;

дойти́ до по́лного паде́ния дайсці́ да по́ўнага падзе́ння.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

заве́сці сов.

1. в разн. знач. завести́; (ведя, доставить в какое-л. место — ещё) отвести́, свести́, увести́;

з. ў лес — завести́ (отвести́, свести́, увести́) в лес;

з. за ву́гал — завести́ (отвести́) за́ угол;

з. размо́ву — завести́ разгово́р;

з. гадзі́ннік — завести́ часы́;

2. (каго, што) (приобрести) завести́, обзавести́сь (кем, чем);

з. саба́ку — завести́ соба́ку;

з. гаспада́рку — завести́ хозя́йство, обзавести́сь хозя́йством;

3. (насекомых) расплоди́ть;

з. клапо́ў — расплоди́ть клопо́в;

4. (песню и т.п.) затяну́ть;

5. (установить) завести́, ввести́; насади́ть;

з. но́выя пара́дкі — завести́ (ввести́, насади́ть) но́вые поря́дки;

◊ з. катры́нку — завести́ шарма́нку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

павярну́ць сов.

1. поверну́ть, сверну́ть, заверну́ть;

п. за ву́гал — поверну́ть (сверну́ть, заверну́ть) за́ угол;

2. поверну́ть;

п. антэ́ну — поверну́ть анте́нну;

3. поверну́ть, оберну́ть, обрати́ть; (вниз — ещё) наклони́ть;

п. твар да святла́ — поверну́ть (оберну́ть) лицо́ к све́ту;

п. гарма́ты на во́рага — поверну́ть (обрати́ть) пу́шки на врага́;

4. перен. (придать иной смысл) поверну́ть; (придать иное направление — ещё) оберну́ть;

п. жыццё па-но́ваму — поверну́ть жизнь по-но́вому;

п. спра́ву су́праць каго́-не́будзь — оберну́ть де́ло про́тив кого́-л.;

5. разг. употреби́ть, испо́льзовать, обрати́ть;

п. гро́шы на будо́ўлю шко́лы — испо́льзовать (употреби́ть) де́ньги на строи́тельство шко́лы;

6. (вверх дном) переверну́ть;

◊ п. ко́ла гісто́рыі наза́д — поверну́ть колесо́ исто́рии вспять

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)