рускі архітэктар, прадстаўнік ампіру. Вучыўся ў Маскве, у арх. школе пры Экспедыцыі крамлёўскага будаўніцтва (1802—07).
Гал. архітэктар камісіі па аднаўленні Масквы пасля пажару 1812. Удзельнічаў у рэканструкцыі Краснай пл. (1814—17), стварэнні Тэатральнай пл. і Вял. тэатра (1820—24), Аляксандраўскага саду, Манежа і інш. Па яго праектах пабудаваны Трыумфальныя вароты (1827—34, разабраны ў 1932, адноўлены ў 1968 на Кутузаўскім праспекце), 1-я Градская бальніца, цэрквы Усіх Самотных Радасці ў Маскве (1828—33) і ў с. Архангельскае Маскоўскай вобласці (1822).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕ́РСА,
пад’ёмная металічная ці акаваная жалезам дубовая рашотка, якая дадаткова зачыняла праём вежы-брамы. У еўрап. замках з’явілася ў сярэдзіне 15 ст., на Беларусі — ў канцы 15 — пач. 16 ст. Была важным элементам абароны замка, дзядзінца і інш. — прыкрывала дашчаныя вароты. Герса падымалася і апускалася на ланцугах пад’ёмным механізмам у спец. праёмы брамы. Ніжнія канцы рашоткі былі завостраныя і заходзілі ў спец. гнёзды. Звонку герса часта засланялася пад’ёмным мостам. Былі ў Мірскім замкава-паркавым комплексе, Полацкім Сафійскім саборы, Супрасльскай царкве-крэпасці, Сынковіцкай царкве-крэпасці і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Двор ’двор’ (БРС, Нас., Шат., Касп., Сцяшк. МГ). Рус.двор, укр.двір, польск.dwór, чэш.dvůr, серб.-харв.двор, балг.дво̑р, ст.-слав.дворъ. Прасл.*dvorъ лічыцца роднасным са слав.*dvьrь ’дзверы’. Параўн. далей ст.-інд.dvā́ram ’вароты, дзверы’, лац.forum ’пярэдні двор’, лат.dvars ’брамка’. Фасмер, 1, 489; Бернекер, 1, 241; Траўтман, 63; Трубачоў, Эт. сл., 5, 169–170. Спецыяльна для *dvьrь параўн. гоц.daúr, літ.dùrys, лац.forēs, ст.-інд.dúraḥ і г. д. (Трубачоў, Эт. сл., 5, 171–172).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераво́рка (перэо́рка) ’разора, якая дзеліць поле на два ўчасткі’ (гом., Выг.). Да прасл.*per‑vor‑ъka, параўн. ц.-слав.прѣвора ’агароджа, вароты’, польск.przeoryna ’загароджа, перагародка ў хляве для аднаго каня’, чэш.závora ’завала, засаўка; жардзіна, перагародка (у хляве)’, славен.prévor ’сцежка на снезе; канава ўздоўж дарогі на пад’ём’, харв.prijèvor ’сцежка паміж двума ўзгоркамі’, privorac ’даліна паміж узгоркамі’. Другая ступень чаргавання прасл.*ver‑/*vьr‑/*vor‑, параўн. бел.развора, вор2 ’хлеў’ (гл.). Найбліжэйшы і.-е. адпаведнік — літ.pérvara, per̃varo ’перагон скаціны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераляце́цьсов., в разн. знач. перелете́ть; (о птицах — ещё) перепорхну́ть;
п. акія́н — перелете́ть океа́н;
пту́шка ~це́ла з галі́нкі на галі́нку — пти́ца перелете́ла (перепорхну́ла) с ве́тки на ве́тку;
мяч ~це́ў це́раз варо́ты — мяч перелете́л че́рез воро́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
укаці́цьсов.
1.в разн. знач. вкати́ть;
у. у вазо́ўню калёсы — вкати́ть в сара́й теле́гу;
у. мяч у варо́ты — вкати́ть мяч в воро́та;
у. вымо́ву — вкати́ть вы́говор;
у. дво́йку — вкати́ть дво́йку;
2.разг. (въехать) вкати́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
goal
[goʊl]
n.
1) мэ́та f., наме́р -у m., паста́ўленая зада́ча
goal of his life — мэ́та яго́нага жыцьця́
2) мяжа́, цэль f. (стральбы́)
3) фі́ніш -у m. (у спо́рце)
4) гол -а m. (у гульні́)
5) бра́мнік -а, варата́р -а́m. (у спо́рце)
6) бра́ма, бра́мка f., варо́тыpl.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
прачу́ць, ‑чую, ‑чуеш, ‑чуе; зак., штоздадан.сказам і без дап.
1. Даведацца, пачуць пра што‑н. Збанок у прэзідыум не сеў, ён, мабыць, прачуў ужо, што яго будуць здымаць.Навуменка.Як толькі прачулі гараджане пра няпрошанага госця, яны замкнулі вароты.Шынклер.— Таня, пэўна, з вёскі вярнулася. Можа, там навіны якія прачула, — зноў нясмела прапанаваў Максім.Машара.
2. Пранікнуць пачуццём у сэнс чаго‑н. [Валошын:] Падумайце, прачуйце вашым сэрцам, Што робіце, куды вы ідзяце?Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Прагнуцца ўнутр, утварыць паглыбленне. Хісткая, прашмуляная нагамі ступенька ўвагнулася і заенчыла пад яго [Пятрэся] ботам.Арочка.Стукнуў .. [сярэдні брат] сваёю булавою, — вароты толькі ўвагнуліся.Якімовіч.
2. Сагнуцца пад цяжарам чаго‑н.; згорбіцца. [Пушкарэвіч:] — Пастушок лямантуе, аж заходзіцца, а .. [воўк] увагнуўся, цягне на плячах авечку і ў вус не дзьме.Гурскі./уперан.ужыв.Вадаспад тае славы сыплецца, сыплецца градам, А ён [чалавек] увагнуўся і скурчыўся — маленькі пад тым вадаспадам.Сіпакоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АСО́БЫ БЕЛАРУ́СКІ ЗБОР,
спецыяльныя курсы для падрыхтоўкі арганізатараў партыз. руху на Беларусі ў Вял. Айч. вайну. Дзейнічалі ў крас.—ліст. 1942 каля г. Мурам Уладзімірскай вобласці. Створаны паводле рашэння ЦККП(б)Б. З 1-га выпуску ў чэрв. 1942 сфарміраваны 12 партыз. атрадаў, якія ў пач.ліп. праз Віцебскія «вароты» перапраўлены на тэр. акупіраванай Беларусі. За час існавання Асобага беларускага збору падрыхтавана 2865 чал. З іх сфарміраваны і накіраваны ў тыл ворага 15 атрадаў і 100 арганізатарскіх груп, 60 інструктараў мінна-падрыўной справы і 2318 падрыўнікоў. Многія атрады выраслі ў партыз. брыгады, групы — у атрады.