АЎТАСТО́П

(ад аўта... + англ. stop спыненне),

1) прыстасаванне на лакаматыве і чыг. пуці для аўтам. спынення чыг. поезда. Адрозніваюць аўтастопы механічныя (на чыгунках метрапалітэнаў) і эл.-магнітныя (на магістральных чыгунках). Сістэма аўтастопа на лакаматыве злучана з паветраным тормазам, на чыг. пуці — з пастаяннымі пуцявымі сігналамі. Паводле прынцыпу ўздзеяння на лакаматыўныя тармазныя сістэмы аўтастопы бываюць кропкавыя (індуктыўнарэзанансныя; уздзеянне аўтастопаў на лакаматывы перадаецца ў вызначаных пунктах) і безупынныя (на працягу ўсяго блок-участка).

2) У самадзейным турызме — метад падарожжа па краіне з дапамогай безаплатнага спадарожнага аўтатранспарту.

т. 2, с. 121

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРАЦ

(Graz),

горад на ПдУ Аўстрыі, у перадгор’ях Штырыйскіх Альпаў, на р. Мур. Адм. ц. зямлі Штырыя. Гар. правы з 1281. 237,8 тыс. ж. (1991). Вузел чыгунак і аўтадарог. Другі (пасля Вены) па велічыні і эканам. значэнні горад краіны. Трансп. (аўта- і вагонабудаванне), с.-г. машынабудаванне; вытв-сць вырабаў дакладнай механікі і оптыкі; эл.-тэхн., хім., тэкст., шкляная, папяровая, гарбарная, паліграф., харч. прам-сць. Ун-т (з 1586). Музей Штырыі, першы ў свеце музей крыміналістыкі. Арх. помнікі 13—18 ст., епіскапскі палац (13 ст.), Ландгаўз (16 ст.) і інш.

т. 5, с. 416

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аўтафазіро́ўка

(ад аўта- + фаза)

аўтаматычнае падключэнне частаты абарочвання часціцы ў паскаральніку да частаты паскараючага электрычнага поля, якое забяспечвае паскарэнне электронаў, пратонаў і іншых зараджаных часціц.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

рэйс м

1. аўта, марск Fahrt f -, -en;

далёкі рэйс Férnfahrt f -;

рабі́ць рэйсы verkéhren vi (s);

2. ав Flug m -(e)s, Flüge;

спецыя́льны рэйс Sónderflug m;

зваро́тны рэйс Rückflug m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

рэ́мень м Ríemen m -s, -, Gurt m -es, -e;

паясны́ рэ́мень Gürtel m -s, -; вайск Kóppel n -s, -;

прывадны́ рэ́мень Tréibriemen m;

прывязны́ рэ́мень, рэ́мень бяспе́кі ав, аўта Ánschnallgurt m, Sícherheitsgurt m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

аўтакаліма́цыя

(ад аўта- + калімацыя)

напрамак светлавых прамянёў, пры якім яны, выходзячы з каліматара паралельным пучком, адбіваюцца ад плоскага люстэрка і праходзяць аптычную сістэму ў зваротным напрамку.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

уключы́ць

1. (увесці ў лік, склад) éinschließen* vt; éinreihen vt, éinfügen vt, hinéinnehmen* vt (прыняць); éinbeziehen* vt, mítrechnen vt (у лік); áufnehmen* vt (у праграму, план); áusbedingen vt (умовы);

2. (святло, радыё і г. д.) éinschalten vt, schálten vt; in Gang sétzen (запусціць);

уключы́ць ток den Strom éinschalten;

уключы́ць счапле́нне аўта éinkuppeln vi;

уключы́ць ста́ртар аўта ánlassen* vt, den Mótor ánlassen*; эл уклю́чана! éingeschaltet!;

уключы́ць парале́льна parallél schálten;

уключы́ць паслядо́ўна in Séri¦e [hintereinánder, in Réihe] schálten

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

АЎТАКЕФА́ЛІЯ

(ад аўта... + грэч. kephale галава),

аўтакефальная царква, у праваслаўі самастойная, арганізацыйна незалежная ад канстанцінопальскага патрыярха царква. Першыя аўтакефальныя цэрквы ўзніклі ў 4 ст. ў працэсе адасаблення патрыярхій і мітраполій у правінцыях Візантыі (Александрыі, Антыёхіі, Палесціне). Сёння ў свеце існуе 15 аўтакефальных правасл. цэркваў: Канстанцінопальская, Александрыйская, Антыяхійская, Іерусалімская, Руская, Грузінская, Сербская, Румынская, Балгарская, Кіпрская, Эладская, Албанская, Чэхаславацкая, Польская, Амерыканская (пералічаны паводле часу атрымання аўтакефаліі). Аўтакефальныя цэрквы не маюць адзінага цэнтра і кіраўніка. Ні адзін з патрыярхаў не мае якіх-н. адм. пераваг у параўнанні з іншымі кіраўнікамі аўтакефаліі. Гл. таксама Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, Епархія.

В.П.Оргіш.

т. 2, с. 110

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЎТАТАМІ́Я

(ад аўта... + грэч. tomē адсячэнне),

самакалечанне, здольнасць некаторых жывёл самаадвольна аддзяляць часткі свайго цела пры рэзкім раздражненні. Звязана з уласцівасцю ўзнаўляць страчаныя часткі цела: у яшчаркі вырастае новы хвост замест адламанага, у рака — клюшні, у актынідыі — шчупальцы. Аўтатамія — ахоўнае прыстасаванне, якое выпрацавана ў працэсе эвалюцыі як спосаб пасіўнай абароны. Часам звязана з размнажэннем: адламаныя прамяні марскіх зорак могуць аднавіцца ў цэлую жывёліну. Уласціва многім прадстаўнікам фауны Беларусі: гідрам (адкідваюць шчупальцы), кольчатым чарвям (канец цела), павукам, матылям, конікам і ракам (канечнасці), яшчаркам порсткай і жывароднай, вераценніцы ломкай, некаторым птушкам (глушцы, цецерукі), здольным пры небяспецы скідаць покрыўнае пер’е і інш.

т. 2, с. 121

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

bump

[bʌmp]

1.

v.t.

удара́ць, штурха́ць

That truck bumped our car — Грузаві́к уда́рыў на́шае а́ўта

2.

v.i.

уда́рыцца, вы́цяцца

3.

n.

1) глухі́ ўда́р

2) апу́хласьць, пухлі́на ад уда́ру

3) гуз -а m.; калдо́біна (на даро́зе)

4) паве́траная я́ма

•

- bump into

- bump off

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)