Рабі́навая ноч ’летняя ноч з громам, маланкай, дажджом’ (ТСБМ), ’навальнічная ноч у канцы лета’ (Ян.), рабі́нная ноч ’тс’ (Мат. Гом.), рабі́нова (рабі́на) ноч ’тс’ (ТС), укр. гороби́на ніч ’ноч з моцнай навальніцай’, рус. дыял. ряби́новая ночь, араби́новая ночь ’душная летняя ноч з зарніцамі’, ’навальнічная ноч’. Выраз вядомы толькі ўсходнім славянам. Упершыню засведчаны ў спісах XV ст. “Аповесці мінулых гадоў” як рѩбинаѩ ночь: И бывши нощи рябинои, быстъ тма, и гром шибаше и дождь. Німчук лічыць, што першы член выраза — гэта прыналежны прыметнік ад стараж.-рус. (о)рябъ, (о)рябь (< прасл. *rębъ ’курапатка’), гл. рабчык, які з цягам часу перастаў суадносіцца з назвай птушкі і быў рээтымалагізаваны шляхам збліжэння са словам рабіна або верабей (Німчук, Давньорус., 161–163). Малаверагоднай падаецца версія Даля пра сувязь з назвай дрэва (гл. рабіна), бо ў гэты час цвіце рабіна (Даль₃, 1775–1776). Па меркаванні іншых навукоўцаў назва звязана з рабы́ і роднаснымі і.-е. назвамі колеру і матывавана ўяўленнямі пра “рабую, стракатую” ад успыхваючых маланак у летнюю ноч (Брукнер, 451; Агапкина, Топорков, СіБФ, 1989, 230–253; Фінкель, ВЯ, 1956, 4, 92). Можна прапанаваць версію аб балтыйскім паходжанні назвы, параўн. літ. rabė́ti, rãbinti ’стукаць, грукатаць’, лат. grabinãt ’стукаць, удараць’, rībināt ’грукатаць (пра гром)’. Агляд версій гл. Фасмер, 3, 535; Будзішэўска, SOr, 39, 3–4, 275; Жураўлёў, Язык и миф, 522–524; Слав. др., 1, 433–434.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сядзе́ць ’займаць сядзячае становішча’, ’знаходзіцца, праводзіць час’, ’быць у зняволенні’, ’размяшчацца дзе-небудзь’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Касп., Сцяшк., Ласт., Стан., Бяльк., Сл. ПЗБ), ’кватараваць’ (узд., Жд. 1), седе́ті ’сяліцца, жыць’ (пін., З нар. сл.), ст.-бел. сѣдѣти, седѣти, седети ’тс’ (Альтбаўэр), сѣдѣти, седети ’пасяляцца, жыць, пражываць’, ’валодаць выдзеленым надзелам зямлі’ (Статут 1529 г., гл. Мацкевіч, Грынавецкене, ЖНС, 206 і наст.). Укр. сиді́ти, рус. сиде́ть, польск. siedzieć, в.-луж. sedźeć, н.-луж. sejźeś, чэш. sedět, славац. sedieť, серб.-харв. дыял. сјѐдити, славен. sẹdéti, балг. седя́, макед. седи. Прасл. *sěděti, *sědi̯ǫ адпавядае літ. sėdė́t, лат. sêdêr, гоц. sitan, ст.-ісл. sitja ’сядзець; жыць’; балта-славянскія формы з доўгім галосным у корані адпавядаюць гоц. прош. часу sētun < і.-е. *sēd‑, параўн. яшчэ ст.-інд. sídati ’ён сядзіць’, лац. sīdō ’саджуся’, якія ўзыходзяць да рэдуплікаванага *sizd‑ (Вальдэ-Гофман, 2, 509). Чэшскія і лужыцкія формы (без даўгаты) адпавядаюць лац. sedēre ’сядзець’ (Шустар-Шэўц, 1280). Фартунатаў (KZ, 36, 50) рускае і ўкраінскае *сидѣти < *sěděti тлумачыць як вынік асіміляцыі ў 2‑й і 3‑й ас. адз. л.: *sědiši, *sěditъ; у беларускіх формах Карскі (1, 226) бачыць захаванне старога стану. Гл. яшчэ Фасмер, 3, 618; Бязлай, 3, 222; Махэк₂, 539; Борысь, 545–546; ЕСУМ, 5, 226–227; Шаўр, Studia Etym. Brun., 3, 367 (скарачэнне праславянскай даўгаты лічыць другаснай з’явай з мэтай пазбыцца аманіміі з адпрыметнікавым дзеясловам ад *sěd‑ ’сівы’). Гл. сесці.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

far​2 [fɑ:] adv. (farther/further, farthest/furthest)

1. далёка

2. зна́чна, шмат;

far better/worse зна́чна лепш/горш;

as far as да (якога-н. месца);

We went as far as the bridge. Мы дайшлі да моста.

♦

as far as I know/can remember нако́лькі мне вядо́ма/я па́мятаю;

as far as I am concerned што даты́чыцца мяне́;

by far зна́чна, намно́га, нашма́т; бясспрэ́чна, безумо́ўна;

She is by far the best tennis player. Яна, безумоўна, лепшая тэнісістка;

far and wide/far and near усю́ды;

far from it зусі́м не; наадваро́т;

so far да гэ́тага ча́су, дагэ́туль;

So far the weather has been fine. Дагэтуль надвор’е было цудоўнае.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

space​1 [speɪs] n.

1. праме́жак, ме́сца, інтэрва́л;

type single/double space друкава́ць праз адзі́н інтэрва́л/два́ інтэрва́лы;

There is a space here for your signature. Вось месца для подпісу.

2. пло́шча, ме́сца, прасто́ра;

a space of ten feet адле́гласць у дзе́сяць фу́таў;

clear a space for smth. пакі́нуць ме́сца для чаго́-н.;

a parking space ме́сца для стая́нкі (машын);

There isn’t much space left. Засталося мала месца.

3. прасто́ра, абша́р, ко́смас;

open/deep space адкры́ты ко́смас;

a space flight касмі́чны палёт

4. перы́яд ча́су;

in the space of a year на праця́гу аднаго́ го́да;

I have a space in my time-table. Я маю фортку ў раскладзе.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

spread​1 [spred] n.

1. праця́гласць, разма́х, шырыня́;

a spread of 100 years перы́яд ча́су ў 100 гадо́ў;

The birds’ wings have a spread of three feet. Крылы гэтых птушак маюць размах у тры футы.

2. распаўсю́джанне; рост, павелічэ́нне;

the spread of disease распаўсю́джанне хваро́бы

3. разваро́т (кнігі, газеты); газе́тны матэрыя́л (пададзены на развароце);

a double-page spread матэрыя́л на дзве старо́нкі (у газеце, часопісе і да т.п.)

4. infml на кры́ты стол;

give a royal spread to smb. пачастава́ць каго́-н. па-карале́ўску

5. насто́льніца, абру́с; прасціна́

6. па́ста; ма́сла, джэм, паштэ́т і да т.п.;

a cheese spread мя́ккі сыро́к (плаўлены);

herring spread ру́блены селядзе́ц

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

год год, род. го́да м., мн. гады́, род. гадо́ў и год;

времена́ го́да по́ры го́да;

в э́том году́ сёлета, у гэ́тым го́дзе;

в про́шлом году́ ле́тась, у міну́лым го́дзе;

в позапро́шлом году́ пазале́тась, у пазаміну́лым го́дзе;

◊

с года́ми з гада́мі, з ча́сам, з ця́гам ча́су;

кру́глый год кру́глы год (цэ́лы год);

год от го́ду год ад го́ду;

бе́з году неде́ля без го́да ты́дзень;

из го́да в год з го́ду ў год;

не по года́м не па гада́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по​II предлог;

1. с вин. (вплоть до) па (што); (до) да (чаго);

войти́ в во́ду по по́яс увайсці́ ў ваду́ па по́яс;

по сей день па гэ́ты дзень (да гэ́тага дня);

по сие́ вре́мя да гэ́тага ча́су;

по сего́дня да сённяшняга дня;

2. с вин. (идти за чем-л.) па (што); (в знач.: идти собирать что-л.) у (што);

он пошёл по́ воду ён пайшо́ў па ваду́;

идти́ в лес по я́годы ісці́ ў лес у я́гады.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

поглоща́ть несов. паглына́ць; (съедать) з’яда́ць; (пожирать) пажыра́ць; (вбирать, впитывать) убіра́ць; (впивать) упіва́ць; (всасывать) усмо́ктваць; (отнимать) адыма́ць, адбіра́ць; (увлекать) захапля́ць;

поглоща́ть кни́гу за кни́гой паглына́ць кні́гу за кні́гай;

песо́к поглоща́ет во́ду пясо́к паглына́е (усмо́ктвае) ваду́;

поглоща́ть вла́гу паглына́ць (убіра́ць, упіва́ць, усмо́ктваць) ві́льгаць;

цветно́е стекло́ поглоща́ет лучи́ каляро́вае шкло паглына́е прамяні́;

э́та рабо́та поглоща́ет мно́го вре́мени гэ́та пра́ца адыма́е (адбіра́е) шмат ча́су;

э́та рабо́та поглоща́ет его́ целико́м гэ́та пра́ца захапля́е яго́ ца́лкам;

печь поглоща́ет мно́го то́плива печ паглына́е шмат па́ліва;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

обстоя́тельство ср.

1. (явление, сопровождающее что-л.) акалі́чнасць, -ці ж.;

обстоя́тельства де́ла акалі́чнасці спра́вы;

привходя́щее обстоя́тельство пабо́чная акалі́чнасць;

стече́ние обстоя́тельств збег акалі́чнасцей;

2. (совокупность условий) умо́вы, род. умо́ў; (положение) абста́віны, -він;

при да́нных обстоя́тельствах пры да́дзеных (гэ́тых) абста́вінах (умо́вах);

по семе́йным обстоя́тельствам па сяме́йных абста́вінах;

смотря́ по обстоя́тельствам у зале́жнасці ад абста́він;

3. грам. акалі́чнасць, -ці ж.;

обстоя́тельство вре́мени акалі́чнасць ча́су;

обстоя́тельство ме́ста акалі́чнасць ме́сца;

обстоя́тельство причи́ны акалі́чнасць прычы́ны;

обстоя́тельство це́ли акалі́чнасць мэ́ты;

обстоя́тельство о́браза де́йствия акалі́чнасць спо́сабу дзе́яння.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

настоя́щий

1. (происходящий в данное время) суча́сны; (теперешний) цяпе́рашні; (этот) гэ́ты; (данный) да́дзены;

в настоя́щее вре́мя у цяпе́рашні час, у суча́сны мо́мант;

до настоя́щего вре́мени да гэ́тага ча́су;

в настоя́щем году́ у гэ́тым го́дзе, сёлета;

в настоя́щую мину́ту у гэ́ту хвілі́ну;

2. (истинный) сапра́ўдны;

настоя́щий геро́й сапра́ўдны геро́й;

настоя́щий друг сапра́ўдны ся́бар;

настоя́щий успе́х сапра́ўдны по́спех;

настоя́щее вре́мя грам. цяпе́рашні час;

◊

по-настоя́щему па-сапра́ўднаму, як ма́е быць;

настоя́щим удостоверя́ется канц. гэ́тым све́дчыцца;

настоя́щим уведомля́ем канц. гэ́тым паведамля́ем.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)