ла́дзіцца несов.
1. (идти на лад) ла́диться;
спра́ва ў яго́ зусі́м не л. — де́ло у него́ совсе́м не ла́дится;
2. (обычно в сочет. с инф. ле́гчы, се́сці и т.п.) намерева́ться, устра́иваться, норови́ть;
3. страд. починя́ться, исправля́ться, ла́диться; настра́иваться; затева́ться; см. ла́дзіць 2-4
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
spocząć
зак.
1. адпачыць;
spocząć na laurach — спачыць на лаўрах;
2. (пра нябожчыка) спачыць;
spocząć na wieki — памерці;
3. сесці;
proszę spocząć — калі ласка, сядайце;
spocznij! — (каманда) вольна!; спаволь!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ла́ва 1, ‑ы, ж.
Прадмет сялянскай мэблі — шырокая дошка на ножках для сядзення, звычайна прыстаўленая да сцяны. Ад мыцельніка да стала працягнулася шырокая жаўтлявая лава. Алешка. Госць лавы не праседзіць. Прыказка. // Тое, што і лаўка 1 (у 1 знач.). У цяньку прысеў на лаву, Паліць люльку дзед. Зарыцкі.
•••
Сесці (папасці, трапіць) на лаву падсудных гл. сесці.
ла́ва 2, ‑ы, ж.
1. Расплаўленая мінеральная маса, якая вывяргаецца вулканам на паверхню зямлі. Патокі лавы.
2. перан. Імклівая, нястрымная маса каго‑, чаго‑н.; лавіна. Можа, і не дагнаў бы авечак [Алёша], каб не дзядзька Сымон.. Проста на яго неслася авечая лава. Гамолка.
3. у знач. прысл. ла́вай. Суцэльным патокам. Радасць льецца лавай.
ла́ва 3, ‑ы, ж.
Баявы парадак конніцы для адначасовай атакі з флангаў і з тылу, а таксама атрад, пастроены для такой атакі. Лава казакоў. □ Лава памчала галопам, пакідаючы на полі бою коннікаў. Гурскі.
[Польск. ława — рад, шарэнга.]
ла́ва 4, ‑ы, ж.
Падземная горная вырабатка з доўгімі забоямі, у якой здабываюцца карысныя выкапні. Між ствалоў сасновых Ноч і дзень Тут, па ўсіх забоях кожнай лавы, Рэха навальнічнае гудзе. Аўрамчык.
ла́ва 5, ‑ы, ж.
Разм. Вялікі абшар, аднастайны масіў чаго‑н. Направа і налева і далёка ўглыб пачынаюцца бясконцыя абшары лясоў, велічэзныя лавы так званай скарбовай зямлі. Колас. Уборка і малацьба збожжа былі скончаны, на палях зелянела шырокая лава руні. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мат 1 ’брыдкая лаянка’ (ТСБМ, Растарг., ТС), ма́та ’тс’ (ТС), ’голас’ (Нас., Бяльк.), ма́тавы голас ’роспачны, адчайны’ (Нас.), сесці ма́том ’не крануцца ў рост, не расці’ (напр., цыбуля) (ТС). Рус. пск., цвяр., смал., ярасл., арханг. мат ’крык, моцны голас’, наўг., валаг. ма́том ’вельмі моцна, вельмі многа’, наўг., ’мат’, ’прывід, страшыдла’, вяц. ’дурны’, матом ’адчайна, смела’. Бел.-рус. ізалекса. Паводле Мартынава (Бел.-рус. ізал., 70), лексема мат — запазычанне з гоц. moþs ’лютасць, шаленства, унутраная духоўная сіла’. Параўн. таксама ст.-англ. mōd ’смеласць’ і ст.-ісл. mōðr ’роспач’, ням. mit wildem Mut = рус. лихим матом.
Мат 2 ’становішча ў шахматнай гульні’, ’безнадзейнае становішча’ (ТСБМ). З польск. ці рус., у якія праз ням. matt, schachmatt ці франц. échec et mat ’шах і мат’ < араб. eš šâh mât ’кароль памёр’ (Бернекер, 2, 25; Фасмер, 2, 579).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
train1 [treɪn] n.
1. цягні́к;
change trains рабі́ць пераса́дку з аднаго́ цягніка́ на і́ншы;
get on/off a train садзі́цца ў цягні́к/сыхо́дзіць з цягніка́;
take/catch/get the 7.15 train се́сці ў цягні́к, што адыхо́дзіць у 7.15;
go/travel by train е́хаць на цягніку́
2. карава́н, або́з; вясе́льны по́езд
3. нато́ўп, сві́та (прыхільнікаў)
4. чарада́; ланцу́г
5. шлейф (сукенкі); хвост (павы)
♦
in train infml напагато́ве;
a train of thought ход ду́мак
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
weight1 [weɪt] n.
1. вага́, цяжа́р;
10 kilos in weight 10 кг ваго́ю;
sell by weight прадава́ць на вагу́;
put on weight таўсце́ць
2. гі́ра;
a po und weight фу́нтавая гі́ра
3. значэ́нне, ва́жнасць;
give weight to smth. надава́ць значэ́нне чаму́-н.
♦
take the weight off one’s feet infml се́сці адпачы́ць;
be worth one’s weight in/of gold быць ве́льмі кашто́ўным; быць на вагу́ зо́лата;
throw one’s weight about/around infml трыма́цца фанабэ́рыста; распараджа́цца
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Садзі́ць ’запрашаць або прымушаць заняць якое-небудзь месца’; ’прызначаць, уладкоўваць на якую-небудзь пасаду’, ’пасяляць дзе-небудзь’, ’закопваць у зямлю карані саджанцаў, клубні і пад. з мэтай вырошчвання раслін’, ’змяшчаць у гарачую печ посуд для выпякання, сушэння’, ’энергічна, з сілай утвараць якое-небудзь дзеянне’. Укр. сади́ти, саджу́, рус. сади́ть, сажу́, стараж.-рус. садити, ст.-слав. садити, польск. sadzić, sadzę, в.-луж. sadźiś, н.-луж. sajźić, чэш. saditi, славац. sadiť, серб.-харв. са́дити, са̑дим, славен. sadíti, sadím, балг. садя́, макед. сади. Праслав. *sadìti, sadi̯ǫ каўзатыў да прасл. *sěsti ’сесці’. Роднасныя літ. sodìnti, sodinù ’саджаць’, ст.-прус. saddinna ’ён ставіць’, ensadints ’той, які ўстаўлены’; гоц. satjan ’саджаць’, ірл. suidim ’сяджу’ (Траўтман, 259), ст.-інд. sādáyati ’садзіць’, ірл. sáidim. Гл. таксама Фасмер, 3, 544 з літраў Брукнер, 478 і наст.; Махэк₂, 539; Борысь, 537; Шустар-Шэўц, 2, 1263–1264; Сной₁, 551; БЕР, 411–415. Параўн. сад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́жа ‘сетка, якой перагароджваюць раку’ (Бяльк., Жд. 1; уздз., Сл. ПЗБ), ‘перагародка на рацэ, на вузкіх праходах пры спадзе вады, закота’ (шальч., Сл. ПЗБ; Дэмб. 2), ‘стаўная сетка ў выглядзе мяшка з крылом’ (мёрск., ЖНС), ‘рыбны садок на рацэ’ (Гарб.), ‘засада на зайца, дзіка і мядзведзя’ (Пятк. 2), сеж ‘сежа’ (Дэмб. 2), сі́жа (у рыбалоўстве) (мсцісл., Янк. 3.), ст.-бел. сеж ‘перагародка на рацэ’ (Статут 1588 г.). Укр. се́жа, сіе́жа, сяжа́, сьіж ‘тын на рацэ для лоўлі рыбы’, рус. се́жа ‘сетка або прыстасаванне на рацэ для лоўлі рыбы’, ст.-рус. сѣжа ‘рыбалоўная сетка’, серб.-харв. сје̋ђа ‘прыстасаванне для лоўлі рыбы’. Прасл. *sědja, ад асновы *sěd‑ (гл. сесці), першапачаткова ‘сядзенне’, параўн. славен. seja ‘пасяджэнне’. Параўноўваюць з літ. per‑séda ‘закота для лоўлі рыбы’, sédžia ‘куль у рыбалоўнай закоце’, лат. sêža ‘сядзенне’; гл. Буга, Rinkt., 1, 481; Фрэнкель, 770; Фасмер, 3, 591; ЕСУМ, 5, 496.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
zurücksetzen
1.
vt
1) ста́віць наза́д
2) грэ́баваць (кім-н.), крыўдзіць, абыхо́дзіць (каго-н.)
3) зніжа́ць (цэны)
4) адбрако́ўваць (тавар)
2.
vi (s) (über a) пераско́кваць наза́д (цераз што-н.)
3.
(sich) адсо́ўвацца, се́сці глыбе́й
(у крэсла)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
садзі́цца несов.
1. в разн. знач. сади́ться; (по местам — ещё) уса́живаться, расса́живаться;
2. разг. (о болячке) вска́кивать;
1, 2 см. се́сці;
3. страд. сажа́ться, сади́ться; уса́живаться, расса́живаться; сова́ться; окуна́ться, опуска́ться; см. садзі́ць 1, 2;
◊ не ў свае́ са́ні не садзі́ся — посл. не в свои́ са́ни не сади́сь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)