дах
(польск. dach, ад с.-в.-ням. dach)
1) верхняя частка будынка, якая пакрывае яго;
2) жыллё, прытулак (мець свой д.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
мусо́н
(фр. mousson, ад ар. mausim = пара года)
устойлівы сезонны вецер, які мяняе свой кірунак ад зімы да лета на процілеглы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
перпе́туум-мо́біле
(лац. perpetuum mobile = які вечна рухаецца)
вечны рухавік, фантастычны рухавік, які аднойчы запушчаны быццам ніколі не спыніць свой рух.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ме́раць несов.
1. ме́рить, ме́рять, измеря́ть;
2. (надевать или прикладывать) примеря́ть;
◊ м. той жа ме́рай — ме́рить той же ме́рой;
м. на свой (адзі́н) аршы́н — ме́рить на свой (оди́н) арши́н;
м. усі́х адно́й ме́ркай — ме́рить всех одно́й ме́ркой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пыта́ць несов., в разн. знач. спра́шивать;
п. ву́чняў — спра́шивать ученико́в;
п. пара́ды — спра́шивать сове́та;
◊ у людзе́й пыта́й і свой ро́зум май — посл. люде́й слу́шай, да свой ум име́й;
хто пыта́е, той не блу́дзіць — язы́к до Ки́ева доведёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Несамавіты ’непрыгожы, няважны; нястрыманы’ (Гарэц.), ’несамастойны, непрыгожы; не маючы ўнутранай годнасці’ (Касп., Шат.), ’няякасны’ (Сл. ПЗБ), несамовіты ’неразумны, дурнаваты’ (ТС), nisamavity ’не зусім добры’ (Варл.), укр. несамови́тий ’раз’юшаны, сам не свой; у вышэйшай ступені моцны’, рус. пск. несамови́тый ’непрыгожы, нязграбны’, польск. niesamowity ’які мае зносіны з д’яблам; сам не свой’ (з укр., Варш. сл.). Утворана пры дапамозе адмоўя не ад менш ужывальнага самавіты (гл.); развіццё «адмоўнай» семантыкі звязана з канкрэтызацыяй зыходнага значэння, якое мае агульны (аморфны) характар, параўн. у Насовіча: самовитый ’настоящий, самый лучший’, у сваю чаргу «адмоўная» семантыка магла ўплываць на значэнне зыходнага слова, параўн. самовіты ’разумны’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
транссексуа́л
(ад лац. trans = цераз + sexus = пол)
чалавек, які пры дапамозе хірургічнай аперацыі змяніў свой пол на процілеглы.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
страхI страх, род. стра́ху м.;
чу́вство стра́ха пачуццё стра́ху;
под стра́хом чего́-л. пад стра́хам чаго́-не́будзь;
◊
на свой страх на свой страх;
у стра́ха глаза́ велики́ погов. у стра́ха во́чы вялі́кія;
стра́ха ра́ди з-за стра́ху;
ры́царь без стра́ха и упрёка ры́цар без стра́ху і зага́ны;
не за страх, а за со́весть добрасумле́нна, не з-за стра́ху, а па сумле́нні;
де́йствовать на свой страх и риск дзе́йнічаць на свой страх і ры́зыку (на сваю́ адка́знасць);
нагоня́ть страх на (кого-л.) наганя́ць страх на (каго-небудзь).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Нарака́ць ’скардзіцца, выказваць свой боль, скруху’ (Байк. і Некр., БРС, ТСБМ, Сл. ПЗБ), нарэка́ць ’тс’, укр. нарікати ’называць’, ’папракаць’, ’скардзіцца’, рус. нарекать ’называць’, ’надзяляць, вызначаць’, ’скардзіцца’, ’абгаворваць’, польск. narzekać ’бедаваць, жаліцца, скардзіцца’, чэш. naříkati ’жаліцца, шкадаваць’ і пад. Гл. рэ́кнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Патрыёт ’той, хто любіць сваю радзіму, свой народ’ (ТСБМ). Праз польскую (patriota) ці рус. мову з ням. Patriot, якое з франц. patriote ’сын бацькаўшчыны’ < с.-лац. patriōta < ст.-грэч. πατριώτης ’зямляк, суайчыннік’ (Праабражэнскі, 2, 27; Фасмер, 3, 217; SWO, 1980, 558).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)