дзялі́ць, дзялю́, дзе́ліш, дзе́ліць; дзе́лены; незак.
1. каго-што. Падзяляць на часткі, размяжоўваць.
Д. маёмасць.
Д. на порцыі.
Д. вучняў на групы.
2. што на што. Рабіць арыфметычнае дзеянне дзялення.
Д. адзін лік на другі.
3. што з кім. Аддаваць каму-н. частку чаго-н. свайго для сумеснага карыстання.
Таварышы дзялілі ўсё папалам.
Д. хлеб і соль.
4. перан., што з кім. Перажываць што-н. разам з кім-н.
Д. радасць і гора.
|| зак. падзялі́ць, -дзялю́, -дзе́ліш, -дзе́ліць і раздзялі́ць, -дзялю́, -дзе́ліш, -дзе́ліць; -дзе́лены.
|| наз. дзяле́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ахапі́ць, ахаплю́, ахо́піш, ахо́піць; ахо́плены; зак., каго-што.
1. Тое, што і абхапіць.
2. перан. Зайсці з флангаў і акружыць праціўніка.
А. флангі праціўніка.
3. Успрыняць цалкам (што-н. вялікае).
А. позіркам рачную даліну.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Авалодаць з нястрымнай сілай (пра пачуцці, стан).
Радасць ахапіла душу.
5. Уключыць у кола дзеяння, уплыву.
А. насельніцтва падпіскай на газеты.
6. Абдаць чым-н., пранізаць.
Мяне ахапіла холадам.
◊
Як вокам ахапіць (разм.) — колькі можна ўбачыць.
|| незак. ахо́пліваць, -аю, -аеш, -ае і ахапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. ахо́п, -у, м.
|| прым. ахо́пны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
овладе́ть сов.
1. авало́даць;
овладе́ть кре́постью авало́даць крэ́пасцю;
овладе́ть тео́рией пилоти́рования авало́даць тэо́рыяй пілатава́ння;
2. (охватить) ахапі́ць, апанава́ць (каго, што);
ра́дость овладе́ла мно́ю ра́дасць ахапі́ла (апанава́ла) мяне́;
◊
овладе́ть собо́й авало́даць сабо́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Лікава́нне ’баляванне, банкет’, ’радасць, весялосць’ (Нас.), лікава́ць ’праяўляць вышэйшую ступень радасці з выпадку выдатнай падзеі’ (ТСБМ), укр. ликувати ’тс’, лик ’натоўп, сход’, рус. ликовать, ст.-рус. ликовати ’тс’, ’вадзіць карагоды, спяваць’, ’спяваючы ўслаўляць’, ст.-слав. ликъ ’хор, натоўп’, балг. лик ’хор’. Да прасл. likъ, якое (паводле Фасмера, 2, 495) было запазычана з гоц. laiks ’танец’, laikan ’скакаць’, ст.-ісл. leikr ’гульня’, — яны з’яўляюцца роднаснымі да літ. láigyti ’насіцца’, ст.-інд. rḗjate ’скача, трасецца’, н.-перс. ālēχtan ’скакаць, брыкацца’, ст.-грэч. λιγαίνω ’моцна ўсхваляю, спяваю’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паце́ха, поте́ха, уце́ха ’забава, задавальненне, смех, весялосць’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Шат., Касп., ТС; бяроз., Шатал.), паце́шыць ’парадаваць’, ’падгадаваць, выкарміць вепрука’ (Юрч., Касп., Ян.; дзятл., Сцяшк. Сл.), пацяшэ́нне ’суцяшэнне’ (Нас.). Укр. поті́ха, рус. поте́ха, уте́ха ’радасць’, польск. pociecha, uciecha, чэш. techa, útecha, славац. techa, ütecha, славен. utȇha, серб.-харв. у̏тјеха, у̏ћеха, макед., балг. утеха, ст.-слав. оутѣха ’суцяшэнне’, ’заахвочванне, перакананне, угаворванне’. Прасл. ‑těxa (якое ад těšiti < і.-е. tois‑ī‑tei), роднаснае з прыметнікам tixъ > ці́хі (гл.). (Фасмер, 4, 54; Махэк₂, 642). Гл. таксама це́шыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цвісці́ несов.
1. в разн. знач. цвести́;
я́блыні цвілі́ — я́блони цвели́;
цвіла́ ра́дасць — цвела́ ра́дость;
жыццё цвіце́ — жизнь цветёт;
2. (покрываться плесенью) пле́сневеть;
у сутарэ́ннях цвілі́ сце́ны — в подва́лах пле́сневели сте́ны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
натхня́ючы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад натхняць.
2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які натхняе на што‑н. Баявой, натхняючай песні паэта каланізатары баяліся не менш, чым стрэльбы партызана. Бярозкін. Варфаламей Ярашчук — адзін з тых, хто ў натхняючай працы здабывае радасць і шчодра рассыпае яе вакол сябе. «Звязда».
3. Дзеепрысл. незак. ад натхняць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Свяціцца праменямі. Ясна зоры твае [Масква] прамянеюць, Поўна дум пра цябе галава. Броўка. // перан. Блішчаць, ззяць (пра вочы). Па .. [Люсіным] твары палалі падобныя на вяснянкі крапінкі, вочы прамянелі ціхім сарамлівым шчасцем. Карпюк. // перан. Выяўляць сваім знешнім выглядам задавальненне, радасць, шчасце (пра чалавека). [Пецька] увесь прамянеў ад радасці, што сядзіць.. разам з усімі. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыха́рства, ‑а, н.
1. Пражыванне на якім‑н. месцы. Гэта была вялікая радасць — мець сталае месца жыхарства, дзе можна абжыцца. Лупсякоў.
2. зб. Жыхары, насельніцтва. Адным ск вам, жыхарства гэтай вёскі выяўляла сабою праўдзівых дзяцей лесу, якія як бы зусім яшчэ нядаўна асталяваліся тут і толькі што пераходзілі ад адн[ой] формы жыцця да другой. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распраме́ньваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
1. Выпраменьваць якое‑н. святло, праменную энергію. / у перан. ужыв. Гэты маленькі камінок [беларуская школа] распраменьваў у навакольнай цемры святло культуры, саграваў людзей. Машара. [Іван] зірнуў на маці — яна была ціхая, засяроджаная ў сабе, і нейкую лагоднасць і радасць распраменьваў яе спакойны твар. Кудравец.
2. Незак. да распраменіць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)