Maß

n -es, -e

1) ме́ра

ein vólles ~ — по́ўная ме́ра

2) ме́рка

nach ~ — па індывідуа́льнаму зака́зу (пра вопратку)

~ néhmen* — здыма́ць ме́рку

3) паме́р

in natürlichen ~en — у натура́льную велічынр

4) ме́ра, ступе́нь, мяжа́

das réchte ~ hálten* — знаць [ве́даць] ме́ру

über das ~ hináus — звыш ме́ры

im höchsten ~e — у вышэ́йшай ступе́ні

5) ку́бак, ку́фаль (пасля лічэбнікаў не скланяецца)

zwei ~ Bier — два ку́флі пі́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Stráße

f -, -n

1) ву́ліца, даро́га; шаша́

auf der ~ géhen* — ісці́ па ву́ліцы

über die ~ géhen* — перахо́дзіць (це́раз) ву́ліцу

Bier über die ~ verkáufen — прадава́ць пі́ва навы́нас

séine ~ zíehen* — ісці́ сваі́м шэ́цхам

sein Geld auf die ~ wérfen* — кі́даць гро́шы на ве́цер

der fétten ~ náchgehen* — разм. падтры́мліваць то́лькі вы́гадныя знаёмствы

nach állen vier ~n der Welt — на ўсе́ чаты́ры бакі́

2) пралі́ў

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

mały

mał|y

малы; маленькі; невялікі;

~y palec — мезены палец;

od ~ego — змалку, з маленства; з дзяцінства; з малых год;

o ~y włos nie zrobić czego — ледзь (амаль) не зрабіць што ;

mieć co w ~ym palcu — ведаць што выдатна;

~e piwo — а) куфаль піва;

перан. невялікая справа;

pisać ~ą literą (od ~ej litery) — пісаць з малой літары

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Láge

f -, -n

1) стано́вішча, месцазнахо́джанне

2) стан, сітуа́цыя

in der ~ sein — быць у ста́не, магчы́

Herr der ~ sein — быць гаспадаро́м стано́вішча

nach ~ der Dínge — па ста́ну рэ́чаў

j-n in éine péinliche ~ bríngen* — паста́віць каго́-н. у непрые́мнае стано́вішча

versétze dich in méine ~ — паста́ў сябе́ на маё ме́сца

3) слой, шыхт

4) вайск. залп, чарга́

5) кул. по́рцыя

6)

éine ~ Bier — па ку́флю пі́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

tyle

столькі, гэтулькі;

straciłem tyle czasu — я змарнаваў столькі часу;

o tyle o ile — пастолькі, паколькі;

mam tyle pieniędzy co i ty — у мяне столькі ж грошай, колькі і ў цябе;

ona tyle przeżyła! — яна столькі перажыла!;

dwa razy tyle piwa — удвая больш піва;

tyle co nic — амаль нічога;

jesteś nie tyle kłamcą co durniem — ты не столькі падманшчык, колькі дурань;

tyle samo — столькі ж

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

half​1 [hɑ:f] n. (pl. halves)

1. пало́ва, палаві́на;

in half напала́м

2. семе́стр, паўго́ддзе; тайм (у спартыўнай гульні)

3. infml пало́ва пі́нты (піва ці іншага напою)

♦

and a half бо́льшы, ле́пшы, больш ва́жны і да т.п., чым звыча́йна;

do nothing/not do anything by halves рабі́ць што-н. по́ўнасцю і стара́нна;

go half and half/go halves (with smb.) увайсці́ ў до́лю (з кім-н.), падзялі́ць выда́ткі паро́ўну на дваі́х;

how the other half lives спо́саб жыцця́ і́ншай сацыя́льнай гру́пы, асаблі́ва багаце́йшай, чым вы;

one’s better half « найдаражэ́йшая пало́ва», жо́нка;

see smth. with half an eye лёгка, адра́зу зразуме́ць што-н.;

too clever by half зана́дта разу́мны (іранічна, раздражнёна, з падазронасцю);

the half of it (у адм. ск.) горш або́ больш склада́на, чым хто-н. лі́чыць;

You don’t know the half of it. Ты нават не ўяўляеш, наколькі гэта дрэнна (складана).

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

шу́мны ​1, ‑ая, ‑ае.

1. Які стварае, робіць шум ​1 (у 1 знач.). Вада ў калонцы была сцюдзёная, і Піхамір з ахвотаю стаў пад шумны струмень. Чыгрынаў. Патрэскваюць галіны бярозы ў шумным ветры. Пестрак.

2. Які робіць шмат шуму, гучна гаворыць; крыклівы і пад. (пра чалавека). Штодзень збіраліся на полі Мы, хлапчукі, у шумны гурт. Смагаровіч. Гэткай жа шумнай кампаніяй адправіліся на вакзал. Шыцік. Паводзіны.. [Соні] нічым не адрозніваліся ад ранейшых, яна была ўсё такой жа, вясёлай і шумнай, поўная бесклапотнага смеху. Ракітны.

3. Які суправаджаецца шумам, адбываецца з шумам (у 1, 2 знач.). Шумныя спрэчкі. □ З прычыны добрай пагоды і святочнага дня сход асабліва мнагалюдны і шумны. Крапіва. Шашы ўспаміналіся падзеі вясельнага дня: вяселле было багатае і шумнае. Шамякін. [Зіну] цягнула на шумныя вечары, танцы, дзе было ёй цікава і дзе не трэба было непакоіцца, як падумаюць аб табе іншыя. Шыцік. // Які праяўляецца, выражаецца бурна, з шумам. «Віват! Жаданы госць!» — і ў захапленні шумным Гасціннасць расчыніла дзверы насцеж. Панчанка. // Гучны. Шумная гамонка.. адарвала Святлану ад роздуму. Шахавец.

4. Поўны кіпучай дзейнасці, напоўнены шумам, ажыўлены. Шумная вуліца. Шумны двор. □ Прывезлі ёлку прадаваць На гарадскі на шумны рынак. Танк. Белы дом стаіць пры шумным скверы Паміж ліп і клёнаў маладых. Непачаловіч. // перан. Поўны здарэнняў, трывог; неспакойны. Па следу шумнага, напружанага дня, Нарэшце, завітала цішыня. Корбан.

5. перан. Які выклікае шум (у 4 знач.), прыцягвае да сябе ўвагу, цікавасць. Музычны фільм «Карнавальная ноч» меў шумны поспех. «Маладосць».

шу́мны ​2, ‑ая, ‑ае.

Які ўтварае на сваёй паверхні пену (пра напітак); пеністы. Шумнае віно. Шумнае піва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Лагу́н 1 ’нейкая расліна’ (Гарэц.). Магчыма, гэта лагунец ’ястрабок парасоністы, Hieracium umbellatum L.’ (Кіс.). Утворана пры дапамозе суф. ‑ун ад лог ’луг, лагчына’ — расліна любіць вільготныя дугі. Суфікс прадуктыўны для ўтварэння назваў раслін: паўзун, плывун, блішчун, бялун (Сцяцко, Афікс. наз., 69, 123).

◎ Лагу́н 2 ’палеглы лён’ (іўеў., Сл. паўн.-зах.). Да лажьіцца (гл.). Аб суф. ‑ун гл. Сцяцко, Афікс. наз., 168. Параўн. таксама лягу́н ’лежабок, той, хто ляжыць’ (Бірыла, Бел. антр., 2, 263).

◎ Лагу́н 3 ’падваліна пад падлогай’ (кобр., Нар. сл.; беласт., Сл. паўн.-зах.), малар. ’папярочная калода, якая кладзецца на сані пры перавозцы доўгага бярвення’ (Нар. словатв.). Укр. лагун ’ствол дрэва ў гаці на гразкім месцы’, польск. lagun ’кладка’, ’падваліна’, laguny ’ачасаныя падкладзіны з бярвення пад карабель’, магчыма, і серб.-харв. lagun ’кладка?’. Сюды ж рус. маск. лага ’папярочнае бервяно ў будынку’. Найбольш імаверна да прасл. lagali ’ставіць, класці’ (Слаўскі, 4, 430), якое з’яўляецца ітэратывам да ložiti (Бернекер, 683).

◎ Лагу́н 4 ’посуд на льняное семя’ (староб., Мат. дыял. канф.), палес. лагун, лагунныя ’роўная бочка невялікіх памераў, заднёная з двух бакоў, з адтулінай у дне, якая закрываецца драўлянай затычкай’ (З нар. сл., Шатал.), саліг. лагун ’бочка з двума днамі і квадратнай дзіркай у баку — для насыпання або налівання’ (Нар. словатв.). Укр. лагун ’посуд для дзёгцю’, рус. лагун, лагуна, лагушок, лагунай, лагушка, лагут, лагунок, лагунец, лагунь(я) ’бочка для квасу, піва, малака, дзёгцю’, ’бочка для збожжа’, паўсюдна рус. ’сасуд (вядро) для дзёгцю’, ’гаршчок, чыгун’, ’збан’, ’карыта, жолаб’, ’калода’, ’цэбар’. Усх.-слав. утварэнне ад прасл. lagati ’класці, ставіць’ (< ložiti) і суф. Nomina instrumenti-wnz» (аб дэрыватах з ім гл. Слаўскі, SP, 1, 134–135; Мартынаў, Дерив., 38–39).

◎ Лагу́н 5 ’чалавек, які любіць добра і шмат паесці вадкай ежы’ (полац., М. Р. Суднік, вусн. паведамі). Лексема складае адзіны арэал з рус. пск., цвяр. ’жывот, бруха’, кастр. ’гультай, пражора’. Узнікла ў выніку пераносу з лагуну (гл.).

◎ Лагу́н 6 ’месца, дзе засталася вада пасля патопу’ (Сержп. Прымхі), ’частка лугу каля рэчкі, затопленая паводкавай вадой, якая летам высыхае’ (КТС, Колас, 4). Да лог ’нізкае месца, лагчына’, ’гразкая частка дарогі праз луг’ (гл.). Аб суф. ‑ун гл. Сцяцко, Афікс. наз., 174.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кі́пець, ‑пця, м.

Разм. Тое, што і кіпцюр.

кіпе́ць, ‑плю́, ‑пі́ш, ‑пі́ць; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Бурліць, клекатаць ад пары, якая ўтвараецца пры награванні (пра вадкасці). У адным катле варыўся абед, у другім цэлы дзень кіпела вада. Чорны. / Пра пасудзіну, у якой кіпіць вадкасць. Чайнік кіпіць. Кіпіць самавар. // Даходзіць да стану кіпення; закіпаць. Вада кіпіць пры 100° па Цэльсію.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан.; ад чаго і без дап. Бурліць, віраваць, клекатаць (пра вадкасці ў халодным стане). Вада аж кіпела ад рыбы. Хомчанка. Закутае ў суровы камень кіпела возера, як вір. Машара. // Іскрыцца, пеніцца (пра віно, піва).

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Мітусліва рухацца, кішэць (пра мноства жывёл, насякомых і пад.). У рэчцы і лужынах рыба кіпела, як у катле. Бядуля. / у безас. ужыв. Чаек навокал аж кіпела. Карпаў.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Праяўляцца, развівацца бурна, з сілай (пра пачуцці, перажыванні, думкі і пад.). Злосць кіпела. □ Думкі кіпяць, блытаюцца. Пянкрат. // Адбывацца, працякаць ажыўлена, імкліва, бурна (пра якую‑н. дзейнасць, падзею). Вой кіпеў. □ Работа цяпер кіпела: малоў млын, бровар гнаў спірытус, у гумнах ішла малацьба. Чарнышэвіч. Пасля мітынгу настаўнікі едуць прыгарадным цягніком у горад, дзе яшчэ кіпіць, бушуе вясновае сонечнае свята. Няхай.

5. перан.; чым і без дап. Быць узбуджаным, ахопленым якім‑н. пачуццём. Карызна кіпеў шалёным абурэннем, перамяшаным з злараднасцю. Зарэцкі. / у безас. ужыв. У Максіма кіпела на душы. Шамякін. // Працаваць многа, напружана, энергічна. — Іншы раз думаеш: кінь ты, Тарас, усё, пажыві спакойна. Не магу. Прывык кіпець. Асіпенка.

•••

Кроў (у жылах) кіпіць гл. кроў.

Як у катле (гаршку) кіпець — пра мітуслівы бесперапынны рух каго‑, чаго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ściągnąć

зак.

1. сцягнуць, зацягнуць;

ściągnąć brwi — насупіць бровы;

2. сцягнуць; сканцэнтраваць;

ściągnąć oddziały wojska — сцягнуць войска;

3. сцягнуць, звалачы;

ściągnąć buty z nóg — сцягнуць боты з ног;

ściągnąć skórę — злупіць скуру;

4. сыскаць; спагнаць;

ściągnąć podatki — сыскаць (спагнаць) падаткі;

5. разліць;

ściągnąć piwo w butelki — разліць піва ў бутэлькі;

6. зняць;

ściągnąć wartę — зняць варту (ахову);

7. прыцягнуць;

ściągnąć na siebie — oburzenie — выклікаць абурэнне; ściągnąć uwagę — прыцягнуць увагу;

8. камп. спісаць; спампаваць; загрузіць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)