нахлы́нуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; зак.
1. Імкліва набегчы, нацячы ў вялікай колькасці.
Нахлынула хваля.
2. перан. Раптоўна прыйсці, набегчы, з’явіцца ў вялікай колькасці.
Нахлынуў натоўп.
3. перан. Узнікнуць, з’явіцца (пра думкі, пачуцці і пад.).
Нахлынулі ўспаміны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апа́мятацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
1. Апрытомнець, прыйсці да памяці; зноў пачаць спакойна разважаць і дзейнічаць.
Апамятаўся ён у шпіталі.
2. Адумаўшыся, зразумець сваю памылку.
Апамятайся, што ты гаворыш!
3. Агледзецца, заўважыць.
Мы і а. не паспелі, як мінуўся наш адпачынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заду́мацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
1. Аддацца думкам, пачаць думаць, разважаць над чым-н.
Ёсць над чым з.
З. на момант.
2. безас., каму з інф. Прыйсці ў галаву, захацецца (разм.).
Задумалася мне схадзіць у ягады.
|| незак. заду́мвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раздражні́цца, -дражню́ся, -дра́жнішся, -дра́жніцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Падвергнуцца ўздзеянню раздражняльніка.
Скура раздражнілася.
2. Прыйсці ў стан раздражнення, злосці.
3. Выклікаць, распаліць у сабе якое-н. жаданне.
|| незак. раздражня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. раздражне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Аго́ўтацца, агойтацца ’звыкнуць, супакоіцца’ (БРС, Шат., Бір. дыс., Бяльк., Гарэц., Янк. I), ’прыйсці да памяці’ (КЭС, Некр.), ’ачысціцца ад гразі’ (Шат., Касп.). Няясна. Зыходная форма павінна быць *гоўтацца (параўн. укр. (о)говтатися). Магчыма, запазычанне. Этымалогіі на славянскай глебе няма і слова мае вельмі звужаны арэал (беларуска-ўкраінская ізалекса?). Тады з балт.: літ. gul̃ti ’легчы адпачываць, спаць’, gùlta ’пасцель, ложа’, лат. gùlta ’тс’. Бел. *гоўтацца ’адпачываць’ дало агоўтацца ’звыкнуць, супакоіцца, прыйсці да памяці’. У гэтым выпадку няясна, як вытлумачыць другое значэнне ’ачысціцца ад гразі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прывалачы́ся, ‑лакуся, ‑лачэшся, ‑лачэцца; ‑лачомся, ‑лачацеся, ‑лакуцца; пр. прывалокся, ‑лаклася, ‑лося; заг. прывалачыся; зак.
Разм. Паволі, з цяжкасцю прыйсці куды‑н. [Сцяпан] неяк перасіліў знямогласць і прывалокся на работу. Гроднеў. — Апошнія два дні дома не была [Мар’янка]. Сёння толькі прывалаклася. Колас. // Зневаж. Прыйсці, з’явіцца (звычайна пра каго‑н. непажаданага). — Распранайся, — пачула маці голас сына і з непрыязнасцю падумала: «Напэўна, зноў прывалокся гэты Жора». Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́ніціцца ’раскудзеліцца’ (Шатал.), вы́нітыцца (Влад.), вы́нытытысь (Клім.) ’парвацца (пра пятлю ніта)’; ’прыйсці да непрыдатнасці’. Польск. nicić się ’парвацца (пра пятлю)’, wynicić się ’тс’ (Фалінская, Бел.-польск. ізал., 139). Да ніт (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АПАЗІ́ЦЫЯ ў мовазнаўстве, фармальнае адрозненне моўных адзінак, якому адпавядае адрозненне ў семантыцы. Так, бел. словы «лес» і «лёс» адрозніваюцца гукамі [э] і [о], што сігналізуе пра розніцу ў значэнні. У граматыцы семантычнае адрозненне рэалізуецца ў супрацьпастаўленні формаў (напр.: ‘цяперашні час’ і ‘прошлы час’ — «будуе» і «будаваў»); наяўнасць апазіцыі — абавязковая ўмова існавання граматычнага значэння. У лексіцы апазіцыя семантычных кампанентаў рэалізуецца ў лексемах (напр.: «прыйсці» — ‘пачаць знаходзіцца’ і «пайсці» — ‘перастаць знаходзіцца’ ў пэўным месцы). Упершыню паняцце апазіцыі распрацавана М.С.Трубяцкім.
А.А.Кожынава.
т. 1, с. 412
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прыхо́д¹, -у, М -дзе, м.
1. гл. прыйсці.
2. Прыбыццё (поезда, парахода).
П. поезда.
3. Паступленне сум, тавараў, а таксама графа ў бухгалтарскіх кнігах для запісу паступленняў; проціл. расход.
П. перавышае расход.
|| прым. прыхо́дны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Прыходная квітанцыя.
Прыходная каса.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угавары́цца, -вару́ся, -во́рышся, -во́рыцца; зак.
1. Загадзя дамовіцца пра што-н.; прыйсці да згоды ў выніку перагавораў.
У. аб сустрэчы.
Угаварыліся, што збяромся ў нядзелю.
2. Сказаць лішняе, прагаварыцца (разм.).
Чалавек угаварыўся, а потым паправіўся.
|| незак. угаво́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)