зусі́м, прысл.

1. Абсалютна, поўнасцю. Дзверы неўзабаве зачынілі, і ў вагоне стала цёмна зусім. Самуйлёнак.

2. Разм. Назаўсёды. — Цяпер от, у гэтую хвіліну, я збіраюся ісці з дому зусім. Чорны.

3. (з адмоўем: не зусім). Не вельмі, не поўнасцю. Не зусім здаровы. Не зусім разумны. □ Няскладны машыніст у пацёртай нямецкай форменцы быў заняты не зусім звычайнай для яго працы справай. Лынькоў.

4. Вельмі, дужа. Ладымер насупраць Сымона зусім шчуплы і худы. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

данасі́ць, ‑нашу, ‑носіш, ‑носіць; заг. данасі; зак., каго-што.

1. Скончыць насіць што‑н., перанесці поўнасцю з аднаго месца ў другое. Данасіць дровы ў хлеў.

2. Знасіць зусім, поўнасцю (адзенне, абутак і пад.). Данасіць чаравікі. // Скончыць насіць што‑н. паношанае. Данасіць братаў касцюм.

3. Нарадзіць не раней, як закончыцца нармальны тэрмін цяжарнасці. — Гэта цяжка раджаць?.. — Большай пакуты мусіць на свеце няма. Але ў мяне гэта было таму, што я крыху не данасіла. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дааста́тку, прысл.

Разм. Да канца, поўнасцю. [Колас] бярэ «Калевалу» і чытае проста са старонкі, але па-беларуску: Не пяе пясняр вялікі Усіх песень даастатку — Куды лепей запыніць іх, Перарваць у палавіне... Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́вазіць, ‑важу, ‑вазіш, ‑вазіць; зак., што.

1. Перавозячы што‑н. часткамі, вывезці поўнасцю. Вывазіць бярвенні з лесу. Вывазіць увесь гной на поле.

2. Запэцкаць у што‑н. Вывазіць паліто ў гразь.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дарэ́шты, прысл.

Зусім, канчаткова, поўнасцю. Якаў адчуў, што дарэшты зацягаўся: не насілі ногі. Чарнышэвіч. Таго ніколі не пакіне Юнацкі, Вечна весні ўздым, Хто аддае, Як дар краіне, Жыццё дарэшты — маладым! Гілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

датла́, прысл.

Поўнасцю, зусім, без астатку. Хата згарэла датла. □ Свабодна весць у Крэмль маскоўскі Ідзе з сяла і да сяла, Як б’ецца з ворагам Паўлоўскі, Як нішчыць зграю іх датла. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

недака́заны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад недаказаць.

2. у знач. прым. Не выказаны да канца, поўнасцю; недагавораны. Недаказаныя словы.

3. у знач. прым. Не пацверджаны грунтоўнымі доказамі. Недаказанае абвінавачанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паўсяме́сны, ‑ая, ‑ае.

Які адбываецца, праходзіць усюды. У гады барацьбы за паўсямесную калектывізацыю, калі наша сельская гаспадарка была недастаткова насычана тэхнікай, ствараліся невялікія калгасы, якія поўнасцю стасаваліся да мінулых умоў. «Беларусь».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прызабы́цца, ‑будзецца; зак.

Разм. Не поўнасцю захавацца ў памяці; у некаторай ступені забыцца. Але колішнія раманы прызабыліся, іх быццам бы не было зусім, і .. [Вера Антонаўка] лічыла сябе такой, якой стала, — непагрэшнай. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Про́цьма ’вялікае мноства, безліч’ (ТСБМ, Гарэц., Касп., Сцяшк., ТС; мін., Шн. 2, Шат., Др.-Падб.), ’змрок, цемра’ (Шат., Др.-Падб.), ’поўнасцю, цалкам’ (ТС), про́цьменны ’пражорлівы’ (Касп.). Па тыпу словаўтварэння аддзеяслоўны дэрыват з нулявым суфіксам. Тады трэба дапусціць дзеяслоў *працьміць. Далей гл. цьма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)