Разу́ць ’зняць з каго-небудзь абутак’ (ТСБМ; чэрв., Сл. ПЗБ; Сцяшк.), разува́ць ’знімаць абутак’ (ТСБМ; ганц., Сл. ПЗБ; Гарэц.), разува́лкі ’прыстасаванне для зняцця абутку з ног’ (паст., Сл. ПЗБ), рус. разу́ть, разува́ть, укр. роззу́ти, роззува́ти, укр. разм. розбува́ты, польск. rozzuwać, rozzuć, н.-луж. rozuś. Гл. абу́ць; параўн. і ст.-бел. вызꙋватися ’разувацца’ (1616 г., Карскі 2-3, 96).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зне́сці¹, знясу́, знясе́ш, знясе́; знясём, знесяце́, знясу́ць; знёс, зне́сла і знясла́; знясі́; зне́сены; зак.
1. каго-што. Несучы, даставіць, спусціць уніз.
З. слоікі з варэннем у склеп.
2. каго-што. З сілай скінуць, зрушыць з чаго-н., адкуль-н.
Мост знесла (безас.) вадой.
Ураган знёс дах.
3. што. Разбурыць, разабраўшы, зняць з паверхні.
З. старую хату.
4. што. Тое, што і зняць (у 4 знач.).
5. каго-што. Прынесці з розных месц у адно (многае, многіх).
З. каменне ў кучу.
6. што. Адыходзячы, узяць з сабой, украсці.
З. чужую кнігу.
7. перан., што. Сцярпець, перанесці.
Моўчкі з. крыўду.
|| незак. зно́сіць, зно́шу, зно́сіш, зно́сіць.
|| наз. знос, -у, м. (да 3 знач.).
Стары дом ідзе на з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
раздзе́ць, -дзе́ну, -дзе́неш, -дзе́не; -дзе́нь; -дзе́ты; зак., каго-што.
Зняць з каго-н. адзенне.
Р. дзіця.
|| незак. раздзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і (радзей) -дзяю́, -дзяе́ш, -дзяе́; -дзяём, -дзеяце́, -дзяю́ць.
|| звар. раздзе́цца, -дзе́нуся, -дзе́нешся, -дзе́нецца; -дзе́нься; незак. раздзява́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і (радзей) -дзяю́ся, -дзяе́шся, -дзяе́цца; -дзяёмся, -дзеяце́ся, -дзяю́цца.
|| наз. раздзява́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
умы́ць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты; зак., каго-што.
Памыць (твар, рукі, шыю).
У. дзіця.
У. рукі (таксама перан.: ухіліўшыся, зняць з сябе адказнасць за што-н.). Ранак, умыты росамі (перан.).
|| незак. умыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. умы́цца, -ы́юся, -ы́ешся, -ы́ецца; незак. умыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. умыва́нне, -я, н.; прым. умыва́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адчаса́ць, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак., каго-што.
1. Чэшучы, сякерай зняць частку чаго‑н. Адчасаць край дошкі.
2. Разм. Адсцябаць, набіць. [Сёмка:] — Была навука, Сеў у панскія сані без друка, Мяне і адчасалі бізунамі. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашарпа́цца, ‑аецца; зак.
Знасіцца, абадрацца ў выніку працяглага або нядбайнага карыстання, нашэння. Партфель пашарпаўся. □ Вокны [касцёла] вузкія ды высокія — гэта добра, вежы можна ўкараціць, зняць, верхавінкі, рэбры на іх відаць, бляха ўжо добра пашарпалася. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калькава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак. і незак., што.
1. Зняць (знімаць) копію з чаго‑н. пры дапамозе калькі (у 1 знач.). Калькаваць чарцёж.
2. Стварыць (ствараць) слова або выраз па ўзору іншамоўнага слова або выразу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
назвалака́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Цягнучы, зняць з чаго‑н. або адкуль‑н. у вялікай колькасці. Назвалакаць мяшкоў з воза.
2. Сабраць, сцягнуць у адно месца вялікую колькасць чаго‑н. Назвалакаць кучу галля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скалькава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.
1. Зняць копію з чаго‑н. пры дапамозе калькі (у 1 знач.). Скалькаваць чарцёж.
2. У мовазнаўстве — стварыць слова або выраз па ўзору слова або выразу з іншай мовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абло́га, -і, ДМ -ло́зе, мн. -і, -ло́г, ж.
1. Даўно не аранае поле, пакрытае травою, дзірваном.
Узараць аблогу.
2. Акружэнне войскамі ўмацаванага пункта з мэтай яго захопу.
Зняць аблогу.
3. Акружэнне лесу з мэтай правядзення аблавы на звера.
А. мядзведзя.
|| прым. абло́гавы, -ая, -ае і абло́жны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Абложныя землі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)