ДЗЕ́ЙСНЫ ТА́НЕЦ,
танец, які ўвасабляе развіццё дзеяння балетнага спектакля; гал. выразны сродак сюжэтнага балета. У 18—19 ст. наз. па д’аксьён. Як аснову балетнага спектакля яго распрацоўвалі Ж.Ж.Навер, Ш.Дзідло, Г.Анджаліні. У канцы 19 — пач. 20 ст. паняцце Дз.т. стала больш шырокім і пачало ахопліваць усе разнавіднасці танца, які развівае дзеянне, у адрозненне ад дывертысментнага танца (гл. Дывертысмент), які выяўляе не дзеянне, а стан, і пантамімы, што раскрывае дзеянне, але не танц. сродкамі. Узоры Дз.т. стварылі балетмайстры І.Бельскі, В.Вайнонен, А.Вінаградаў, В.Гардзееў, Ю.Грыгаровіч, Р.Захараў, Л.Лаўроўскі, В.Чабукіяні і інш., на Беларусі — А.Дадышкіліяні, В.Елізар’еў.
т. 6, с. 103
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
а́кцыя1
(польск. akcja, ад лац. actio = дзеянне)
дзеянне, накіраванае на дасягненне якой-н. мэты (напр. дыпламатычная а., палітычная а.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
каля́, прыназ. з Р.
1. Ужыв. для абазначэння асобы, прадмета, месца, паблізу або вакол якіх адбываецца што-н., размяшчаецца хто-, што-н.
Дрэва расце к. акна.
Турысты паселі к. вогнішча.
2. Ужыв. пры абазначэнні аб’екта, у дачыненні да якога адбываецца дзеянне, на які накіравана дзеянне.
К. кветак вельмі многа працы.
3. Ужыв. пры абазначэнні прыблізнай велічыні, меры чаго-н., пры ўказанні на пэўную пару́, да якой падышоў ці падыходзіць час.
Хаце к. сарака гадоў.
У мяшку к. двух пудоў мукі.
Было к. поўначы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пра́віць¹, пра́ўлю, пра́віш, пра́віць; незак., кім-чым.
1. Кіраваць, маючы ўладу.
П. дзяржавай.
2. Накіроўваць чый-н. рух.
П. коньмі, яхтай.
3. Адпраўляць, праводзіць якое-н. дзеянне.
П. малебен.
|| наз. праўле́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Валакня́ ’павольнае дзеянне, цяганне па судах і пад.’ (Нас.). Да валакці ’марудзіць’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Размашарава́ць ’выклікаць актыўнае дзеянне’ (Юрч. СНЛ). Семантычная інавацыя на базе маршырава́ць. Гл. марш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
о́птыка, -і, ДМ -тыцы, ж.
1. Раздзел фізікі, які вывучае з’явы і ўласцівасці святла, яго распаўсюджвання і ўзаемадзеяння з рэчывам.
2. зб. Прыборы і інструменты, дзеянне якіх заснавана на законах гэтай навукі.
|| прым. апты́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
выка́знік, -а, м.
1. У граматыцы: галоўны член сказа, які абазначае дзеянне ці стан прадмета, выражанага дзейнікам.
2. Тое, што і выразнік.
Францішак Багушэвіч — в. думак і спадзяванняў простага народа.
|| прым. выка́знікавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аказа́ць, акажу́, ака́жаш, ака́жа; акажы́; ака́заны; зак., што.
У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае дзеянне паводле знач. гэтых назоўнікаў; зрабіць, здзейсніць.
А. дапамогу (дапамагчы). А. увагу (уважліва аднесціся).
|| незак. ака́зваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. аказа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зарадзі́ць⁴, -аджу́, -а́дзіш, -а́дзіць; зак., што, з інф. і без дап. (разм.).
Паўтараючыся, рабіць адно і тое ж дзеянне.
Зарадзіў адно і тое ж (гаворыць, паўтараючы адно і тое ж). Дождж зарадзіў надоўга (пачаў ісці не перастаючы).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)