генера́льны
(лац. generalis = агульны, галоўны)
1) галоўны, асноўны, вядучы (напр. г. план);
2) усеагульны, грунтоўны (напр. г-ая ўборка);
3) які ўзначальвае якую-н. галіну, сістэму ўстаноў, арганізацый (напр. г. дырэктар).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Таўма́к 1 ’старчковы (галоўны) корань дрэва’ (воран., чэрв., ЛА, 1), ’галоўны корань дрэва, старчак’ (слуц., Расл. св.). З *стаўма́к ’тс’, якое з стаўмава́ты (корань) (асіп., ЛА, 1) < стаўма́ ’вертыкальна’ (ад стаяць, ставіць, гл.), як тарча́к, тарчма́к ’тс’ (там жа) з тарчма́, торчма, гл.
*Таўма́к 2, тоўма́к ’кулак; кухталь’ (Мат. Гом.). Фармальна блізкае польск. tłumok ’клунак, цюк’, дыял. tłomok ’валляк’, чэш. tlumok ’ранец’, для якіх Борысь (636) выводзіць першаснае значэнне ’нешта сціснутае ці набітае нечым’; суфіксальныя ўтварэнні ад tłumić ’сціскаць, здушваць’, роднаснага укр. то́вмити ’хаваць у сабе’, чэш. tlumiti ’прыглушаць’ (з польскай, Махэк₂, 646), славац. tlmiť ’тс’, што ўзыходзіць да прасл. *tъlmiti/*tl̥miti, магчыма, роднасных літ. stel̃bti ’зацяняць, душыць, гнясці’ (Махэк₂, там жа). Гл. яшчэ ЕСУМ, 5, 588.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кардына́льны
(лац. cardinalis = галоўны)
самы важны, асноўны, істотны (напр. к-ыя змены).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Со́тнік ‘начальнік сотні воінаў’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ‘паліцэйскі чын у час прыгоннага права’ (Стан.), ‘галоўны плытагон’ (ваўк., віл., Сл. ПЗБ). Укр. со́тнік, рус. со́тник, ст.-слав. сътьникъ; да сот‑ (гл. соты), з суф. ‑н‑ і ‑ік. Калькуе грэч. έκατοντάρης ‘сотнік, цэнтурыён’ ад έκατον ‘сто’; гл. Фасмер, 3, 728.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бра́ма, ‑ы, ж.
Шчыльныя, на дзве палавіны, крытыя зверху вароты, якія закрываюць галоўны ўваход на тэрыторыю горада, завода, двара і інш. Гарадская брама. Заводская брама. Жалезная брама. □ Ад вуліцы дом адгароджваў шчытны дашчаны плот з высокай, падобнай на арку, брамай і з масіўнай форткай. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фундамента́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Трывалы, моцны, вялікі. Фундаментальнае збудаванне. // перан. Грунтоўны, глыбокі па зместу. Фундаментальны твор. □ «Гісторыя беларускай савецкай літаратуры» .. задумана як фундаментальная абагульняючая праца. «Полымя».
2. Асноўны, галоўны. Фундаментальная бібліятэка.
•••
Фундаментальныя даследаванні — тэарэтычныя працы, якія вывучаюць глыбінныя заканамернасці развіцця прыроды, грамадства і мыслення.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вузлавы́
1. Knóten ;
вузлава́я ста́нцыя чыг Knótenpunkt m -es, -e;
2. перан (галоўны) wésentlich;
вузлавы́я мо́манты дасле́давання Schwérpunkte der Fórschung
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ко́мпас м спец Kómpass m -es, -e;
гіграскапі́чны ко́мпас Kréiselkompass m;
гало́ўны ко́мпас марск Régelkompass m;
туры́сцкі ко́мпас Márschkompass m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
анты́хрыст
(гр. Antichristos)
1) галоўны праціўнік Хрыста, які павінен з’явіцца перад канцом свету;
2) перан. злы, непачцівы чалавек.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
key2 [ki:] adj. гало́ўны, асно́ўны; ключавы́; ве́льмі ва́жны;
key industries асно́ўныя/вяду́чыя галіны́ прамысло́васці;
key points/questions гало́ўныя пу́нкты/пыта́нні;
key positions ключавы́я пазі́цыі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)