Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ЛА́ПЦІ,
плецены абутак з лыка або вяровак у слав., балцкіх і некаторых інш. народаў. Да пач. 20 ст.асн. від абутку бел. сялян. Паводле спосабу пляцення былі прамыя і косыя. Беларусы рабілі Л. пераважна з падэшваю прамога пляцення, якую для трываласці падпляталі лазою, лыкам, вяровачкамі або падшывалі скураю. Найпрасцейшыя з іх (Віцебшчына і Магілёўшчына) — «шчарбакі» ці «шчарбачні». Найб. пашыраныя на Беларусі былі коверзні. На Палессі і ў некат. раёнах цэнтр. Беларусі насілі Л. з адкрытым верхам наска — «зрачыя». Л. косага пляцення — «пахлапні», «пахрасні» бытавалі ва ўсх. раёнах Беларусі як святочны абутак. На Беларусі выраблялі таксама скураныя і вяровачныя Л.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
раскро́іць, раскро́йваць
1. (адзенне, абутак) zúschneiden*vt;
2. (парэзаць на часткі) zerschnéiden*vt, áufschneiden*vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Асто́пкі ’стары, стаптаны абутак’ (Жд.). Укр.дыял.остопки. Гл. атопак ’тс’; ‑с‑ устаўлена як вынік кантамінацыі з стаптаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пераступі́цца ’пераабуцца’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). Да ступі́ць, ступа́ць (гл.), параўн. уступі́цца ’ўсунуць ногі ў часовы абутак; абуцца’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праві́дла, ‑а, н.
Спец. Прылада, пераважна драўляная, якая служыць для выпроствання, выраўноўвання чаго‑н. // Прылада ў форме ступні чалавека, якая кладзецца ў боты або іншы абутак для захавання яго формы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
улі́ты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым.зал.пр.ад уліць (у 1, 2 знач.).
•••
Як уліты — які добра аблягае (пра адзенне, абутак). Твар [Пракопа] чыста паголены, .. гарнітур на ім ляжыць, як уліты.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абія́к, абіякі ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сцяшк., Жд.), відаць, да а‑бій‑ак, гл. біць. Параўн., аднак, Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 151–152, які бачыць тут кальку з літ.apmuštìniai, apmuštìnes ’клумпы, драўляны абутак, абабіты скурай’. Даслоўны пераклад літоўскага слова ’абабітыя’. Гэта версія, відаць, больш верагодная. У яе карысць сведчыць лінгвагеаграфія. Польскі адпаведнік obijaki, obijańce толькі на Аўгустоўшчыне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разу́ць ’зняць з каго-небудзь абутак’ (ТСБМ; чэрв., Сл. ПЗБ; Сцяшк.), разува́ць ’знімаць абутак’ (ТСБМ; ганц., Сл. ПЗБ; Гарэц.), разува́лкі ’прыстасаванне для зняцця абутку з ног’ (паст., Сл. ПЗБ), рус.разу́ть, разува́ть, укр.роззу́ти, роззува́ти, укр. разм. розбува́ты, польск.rozzuwać, rozzuć, н.-луж.rozuś. Гл. абу́ць; параўн. і ст.-бел.вызꙋватися ’разувацца’ (1616 г., Карскі 2-3, 96).
