піль, выкл.

Загад сабаку кінуцца на дзічыну. Так Воўк у «Гуманіста» гадаваўся... Калі ж спусцілі з ланцуга І закрычалі: — Піль! Цюга! Каб за суседа ён узяўся, А Воўк, бы ашалелы сатана, Наскочыў на... Апекуна... Валасевіч.

[Фр. pille.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

контрата́ка, ‑і, ДМ ‑тацы, ж.

Сустрэчная атака, якую арганізоўваюць з мэтай адбіць наступленне ворага або перайсці ў наступленне самім. Батальён адбівае немцаў, а ўслед за гэтым па загаду Шутава сам пераходзіць у контратаку. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыку́сваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да прыкусіць.

2. Адкусваць што‑н. невялікімі часткамі ў дадатак да якой‑н. іншай яды. Душачыся гарачай бульбай, прыкусваючы смачным гурком, [Хведзька] выбіраў з кацялка бульбіну за бульбінай. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сталя́рны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да сталяра, звязаны з рамяством сталяра. Сталярныя вырабы. Сталярная справа. // Прызначаны для працы сталяра. Сталярная майстэрня. □ Ладымер моўчкі, як і заўсёды, пройдзе ў сваё месца за сталярным варштатам. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уна́ймы, прысл.

У часовае карыстанне за пэўную плату. Здаць пакой унаймы.

•••

Ісці ўнаймы (уст.) — наймацца на работу, ісці ў парабкі. Чым ты засееш паласу сваю? Які ўраджай з дажынак прынясеш? Унаймы можа прыйдзецца ісці? Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарнасо́ценства, ‑а, н.

Гіст. Ідэалогія чарнасоценцаў; рэакцыйнасць і шавінізм. Лабановіч стаў за стол і пачаў пісаць невялічкае апавяданне, вельмі памяркоўнае, не было ў ім рэвалюцыйнасці, але не мела яно і нічога агульнага з чарнасоценствам. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарно́та, ‑ы, ДМ ‑ноце, ж.

Разм. Тое, што і чарната. Быццам чарноты з аслеплае ночы Шэпт гэты ўраз пазрываў, пазнімаў. Чарнушэвіч. Косы дзёрзкія звоняць супраць белае шляхты, супраць царскай чарноты за праўду чырвоных! Летка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шморг, выкл. у знач. вык.

Ужываецца паводле знач. дзеясл. шморгаць — шмаргануць. Бабіна дачка — шморг! і выцягнула з.. [чароціны] сталёвы прут. Якімовіч. — А старшыня, — не спыняўся расказчык, — адскочыўся ды за люстэрка. Хустачку выняў — шморг, шморг — выціраецца. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

На́мша ’памінкі па нябожчыку’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), ’плата папу за памінанне памёршых’ (Клім.), параўн. н.-луж. namsa ’богаслужэнне’. Відаць, са спалучэння на міму (даць) ’запла: піць за памінкі’, ад міма ’служба, богаслужэнне’ (< польск. msza ’тс’, лац. missa ’тс’, параўн. Брукнер, 347; Шустар-Шэўц, 13, 987) з далейшым афармленнем як назоўнік ж. р. адз. л.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Смы́жыць ‘цягнуць; цягацца па свеце, мыкацца’ (Ласт.), ‘гатаваць ежу’ (Жд. 3), ‘курыць’ (Яўс.). Калі прыняць за зыходнае значэнне ‘курыць’, то, хутчэй за ўсё, суадносіцца з прасл. *smyzъ (гл. наступнае слова), што працягвае і.-е. *smū‑gʼ‑/*smeu‑gʼ ‘туман, дым’ (гл. ЭССЯ, 8, 46). Нельга выключыць таксама ўплыў гукапераймальных слоў тыпу цмыг, цмыгаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)