ву́зкі, -ая, -ае; вузе́йшы.
1. Невялікі ў шырыню, у папярочніку.
Вузкая дарога.
Вузкае месца (перан.: пра цяжкасці ў ажыццяўленні чаго-н.).
2. Вельмі цесны, недастаткова прасторны.
В. рукаў.
Кашуля вузкая ў грудзях.
3. Які ахоплівае нямногае, нямногіх, абмежаваны.
Вузкая спецыяльнасць.
Вузкае кола сяброў.
Вузкая нарада.
4. перан. З абмежаванымі поглядамі, інтарэсамі, недалёкі.
В. кругагляд.
|| наз. ву́зкасць, -і, ж. (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
кут, -а́, М куце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Месца, дзе сыходзяцца ўнутраныя бакі прадмета; частка памяшкання, прастора паміж дзвюма сценамі.
З кута ў к. і вечар тут (прымаўка).
2. Частка пакоя, якую здаюць кватарантам у наймы.
Зняць свой к.
3. перан. Мясцовасць, звычайна глухая.
Далёкі к.
Глухі к.
|| памянш. куто́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым. кутавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ру́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Знаходзіцца ў руху, перамяшчацца.
Войскі рухаліся на захад.
Р. па службе (атрымліваць павышэнне). Справа не рухаецца (стаіць на месцы).
2. Рушыцца з месца, адпраўляцца.
Р. ў дарогу.
3. Варушыцца (у 1 знач.), мяняць становішча цела.
Сядзець, не рухаючыся.
Ногі не рухаюцца (не можа ступіць, ісці хто-н.).
|| прым. ру́хальны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
стано́вішча, -а, н.
1. Месцазнаходжанне ў прасторы.
Геаграфічнае с.
Беларусі.
2. Абставіны грамадскага жыцця, сукупнасць грамадска-палітычных адносін.
Міжнароднае с.
Эканамічнае с.
3. Абставіны, выкліканыя якімі-н. умовамі.
Цяжкае матэрыяльнае с.
Нелегальнае с.
4. Пастава цела або яго частак; поза.
Ляжачае с.
5. Месца ў грамадстве, роля ў грамадскім жыцці.
Службовае с.
6. Распарадак дзяржаўнага, грамадскага жыцця, устаноўленага ўладай.
Ваеннае с.
Асаднае с.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тэкст, -у, М -сце, мн. -ы, -аў, м.
1. Надрукаванае ці напісанае звязанае маўленне, якое можна ўзнавіць.
Т. апавядання.
2. Асноўны матэрыял якога-н. твора, дакумента і пад. ў адрозненне ад заўваг, каментарыяў ілюстрацый да яго.
Зноскі занялі больш месца, чым сам т.
3. Словы, на якія напісана музыка.
Т. песні.
4. Шрыфт буйнога памеру — каля 8 мм (спец.).
|| прым. тэ́кставы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тэрміна́л, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).
1. У транспартных сетках: месца пасадкі або высадкі пасажыраў пагрузкі або выгрузкі грузаў і іх накаплення.
Мытны т.
Т. аэрапорта.
2. Канцавая частка сістэмы, якая забяспечвае сувязь сістэмы з навакольным асяроддзем.
Плацежны т.
Купіць білет праз т.
3. Прыстасаванне ў ЭВМ, прызначанае для ўводу і вываду інфармацыі.
Камп’ютарны т.
|| прым. тэрміна́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ша́хта, -ы, М -хце, мн. -ы, шахт і -аў, ж.
1. Вертыкальная ці нахіленая горная выпрацоўка, якая мае непасрэдны выхад на паверхню; шахтавы ствол.
Заваленая ш.
Спускацца ў шахту.
2. Горнапрамысловае прадпрыемства, якое вядзе падземную здабычу карысных выкапняў; месца здабычы іх.
Працаваць у шахтах.
3. Вертыкальная падоўжаная поласць у некаторых прамысловых канструкцыях (спец.).
Ліфтавая ш.
|| прым. ша́хтавы, -ая, -ае.
Шахтавая печ.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пага́рка ’выгарэлае месца ў тарфяным балоце’, пагаруе ’вялікая прастора выгарэлага торфу’ (Касп.), пагарыны ’выжарыны’ (Сцяшк. Сл.). Да пагарэць < гарэць з розным суфіксальным афармленнем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вальнякі́ ’месца, дзе жылі людзі, якія мелі вольнасць ад прыгону’ (Яшк.). Ад вальняк ’вольны чалавек’. Магчыма, таксама па мадэлі тапонімаў (Сушнякі і пад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саўге́ль ’коўзкае месца, каток’ (Касп., Яшк.), выкл. ’пра ссоўванне’ (Янк. БП), саўгу́нь ’тс’ (Нар. лекс.). Дэрываты ад соўгаць(ца) з суф. ‑ель, ‑унь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)