Quidquid in buccam venerit, stultus loquitur
Дурны гаворыць усё, што прыйдзе ў галаву.
Глупый говорит всё, что придет на ум.
бел. Галава не ведае, што язык апавядае. Вярзе грушу на вярбе. Язык ідзе ўперад розуму. Пусты млын меле, а памолу няма. Дурань языка на прывязі не трымае. Дурны сабака гаўкае, хоць і сыты. Дурны сабака і на свой хвост брэша. Дурны аб дурным і гаворыць.
рус. Пустая мельница и без ветра мелет. Язык говорит/лепечет, а голова не ведает. Дурак мелет, а умный верит. Вертит языком, как корова хвостом. Дурака слушать ‒ пирога не кушать. Пустая мельница без толку мелет. Дурной язык ‒ голове неприятель.
фр. Ce sont les tonneaux vides qui font le plus de bruit (Пустые бочки гремят больше всего).
англ.
нем. Reden wie ihm der Schnabel gewachsen ist (Говорить, как у него вырос клюв).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Duos qui lepores sequitur, neutrum capit
Хто за двума зайцамі пагоніцца, ніводнага не зловіць.
Кто за двумя зайцами погонится, ни одного не поймает.
бел. Дзвюх сарок разам за хвост не ўтрымаеш. На двух вяселлях адразу не станцуеш. На дзвюх калясках адзін не паедзеш.
рус. Двух зайцев гонять ‒ ни одного не поймать. Много желать добра не видать. На двух свадьбах сразу не танцуют. Сидеть между двух стульев.
фр. On ne court pas deux lièvres à la fois (Не бегут за двумя зайцами одновременно).
англ. If you run after two hares you will catch neither (За двумя зайцами погонишься ‒ ни одного не поймаешь).
нем. Wer zwei Hasen zugleich jagt, fängt keinen (Кто одновременно гонится за двумя зайцами, не поймает ни одного). Man soll nicht zwei Hasen auf einmal jagen (Нельзя гнаться сразу за двумя зайцами).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пашкадава́ць сов.
1. пожале́ть;
п. гро́шай — пожале́ть де́нег;
2. (чаго, аб чым) пожале́ть, посе́товать (о чём);
п. міну́лага — пожале́ть (посе́товать) о проше́дшем;
ён ~ва́ў, што не зрабі́ў гэ́тага — он пожале́л, что не сде́лал э́того;
3. пожале́ть, побере́чь;
п. старо́га — пожале́ть (побере́чь) старика́;
4. (сжалиться) пощади́ть, пожале́ть;
5. приласка́ть;
п. дзіця́ — приласка́ть ребёнка;
6. в сочетании с инф. переводится безл. конструкцией ста́ло жа́лко (жаль);
я ~ва́ла будзі́ць яго́ — мне ста́ло жа́лко (жаль) буди́ть его́;
◊ ~ва́ў воўк кабы́лу, пакі́нуў хвост ды гры́ву — погов. пожале́л волк кобы́лу, оста́вил хвост и гри́ву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
здохнуць, пасці, прапасці; дайсці, кончыцца, скончыцца, выпруціцца (разм.) □ адкінуць хвост, выцягнуць ногі, выпрастаць ногі, задраць ногі, выпруціць ногі, задраць капыты
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
dock
I [dɑ:k]
1.
n.
1) пры́стань f.
2) док -у m.
2.
v.t.
уво́дзіць карабе́ль у док
3.
v.i.
1) захо́дзіць, станаві́цца ў док
2) стыкава́цца
II [dɑ:k]
1.
n.
1) цьвёрдая ча́стка хваста́
2) адсе́чаны, абця́ты хвост
2.
v.t.
абсяка́ць, абраза́ць
worker’s salary was docked — заро́бак рабо́тніка быў абрэ́заны
III [dɑ:k]
n.
ла́ва падсу́дных
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ахлу́п ’суцэльнае бервяно, якое кладзецца над вокнамі, дзвярамі’ (Інстр. лекс.), ахлупавата ’не крута’, ахлупны ’ахопліваючы, верхні’ (Касп.), рус. о́хлуп, о́хлупь ’вільчык, верхняя частка страхі’, о́хлупень ’тс’. Звязана з гукапераймальным хлопаць ’стукаць, ляскаць, выдаваць адрывістыя гукі’ чаргаваннем галоснага асновы, якая мае значэнне ’выдаваць шум, закрываючы ці адкрываючы адтуліну’, параўн. захлупі́цца ’задыхнуцца (ад раптоўнага недахопу паветра)’, рус. бранск. адхлупнуть ’адклеіцца, адстаць’, балг. захлупвам ’закрываць накрыўкай, пераварочваць уверх дном’, захлупак, похлупак ’накрыўка’ (адносна апошніх гл. Мірчаў, БЕ, 10, 2–3, 218–220); з захаваннем галоснага о рус. захлопнуть ’рэзка закрыць’, захлопка затычка’, славац. chlopňa ’накрыўка’; Махэк₂ (287) выводзіць рус. охлупень ад *xlupěti ’вісець, падаць’, што ўзыходзіць да гукапераймальнага *xlup — для абазначэння розных рухаў, галоўным чынам раптоўных, нечаканых (там жа, 200 і наст.). Неверагодна перш за ўсё па лінгвагеаграфічных прычынах адносна рускага слова Фасмер, 3, 176 (з о‑ і хлупь ’хвост’, ’гузка ў птушак’). Параўн. ашлап.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́вень, піэвень, піе́вянь, пе́вянь, пі́вэнь, пі́вінь ’самец курыцы’ (ДАБМ, к. 294; Сцяшк. Сл., Мядзв., Гарэц., Бяс., Мал., Шпіл., Шат., ТС), ’журавель’ (пін., КЭС; Дразд.), ’надзьмуты чалавек’ (шкл., Мат. Маг.), сюды ж пе́вень, пеўнік ’трэшчыны на лёдзе ад удару’ (ТС) з-за падабенства на хвост пеўня. Укр. пі́вень, рус. дыял. пе́вень. Бел.-укр. ізалекса (на рус. тэрыторыі лексема пашырана ў дыялектах, прылягаючых да бел. і ўкр. моўнай тэрыторыі). Утворана пры дапамозе суф. ‑ень (< прасл. *‑enь) ад дзеяслова шматразовага дзеяння *pěv‑ati, які з *pěti, pojǫ > пець (гл.), адносна словаўтварэння гл. Вярхоў, Аб некат. асабл., 36. Значэнне ’журавель’, відаць, табуістычнае — процілеглае кантамінацыйнаму жу‑равель (з жораў і журба), звязанаму з паняццем ’журба, смутак’. Ст.-бел. певень: петуховъ певніовъ чотыры (1592) сведчыць пра першапачаткова ўдакладняючы характар назвы, аднак у Бярынды яны супрацьпастаўлены тэрытарыяльна: “волынски певень, литовски петухъ”, што наказвае на распаўсюджанне з поўдня.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
накруці́ць, накру́чваць
1. тэх (наматаць) áufwickeln vt; áufrollen vt; áufspulen vt (на шпульку);
2. тэх (навінціць) áufschrauben vt;
накруці́ць га́йку éine Mútter áufschrauben;
3. тэх (насвідраваць) bóhren vt;
4. тэх (спружыну механізма) die Féder áufziehen*;
5. перан разм (ускладніць што-н) éine schwíerige Sáche dréhen [scháffen], etw. sehr Komplizíertes [Úngewöhnliches] áusdenken* [machen];
◊ накруці́ць хвост каму-н j-n áusschimpfen;
накруці́ць ву́шы каму-н j-m die Óhren lángziehen* аддз
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
папа́сці сов.
1. (в цель) попа́сть, угоди́ть;
2. (куда-л.) попа́сть;
п. на даро́гу — попа́сть на доро́гу;
п. на ве́чар — попа́сть на ве́чер;
п. пад суд — попа́сть под суд;
п. ў бяду́ — попа́сть в беду́;
3. (внутрь чего-л.) попа́сть; прони́кнуть;
4. безл., разг. (о наказании) попа́сть, доста́ться, влете́ть, нагоре́ть;
яму́ здо́рава папа́ла — ему́ здо́рово попа́ло (доста́лось, влете́ло, нагоре́ло);
◊ як папа́ла — как попа́ло;
дзе папа́ла — где попа́ло;
каму́ папа́ла — кому́ попа́ло;
хто як папа́ла — кто во что гора́зд;
п. па́льцам у не́ба — попа́сть па́льцем в не́бо;
п. ў (са́мую) кро́пку — попа́сть в (са́мую) то́чку;
ляйчы́на пад хвост папа́ла — вожжа́ под хвост попа́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Rad
n -(e)s, -Räder
1) ко́ла;
únter die Räder kómmen* тра́піць пад ко́лы
2) веласіпе́д, ро́вар;
~ fáhren* е́здзіць на веласіпе́дзе;
~ schlágen* куля́цца, хадзі́ць ко́лам;
ihm fehlt ein ~ разм. у яго́ не ўсё з галаво́й;
der Pfau schlägt ein ~ паўлі́н распусці́ў хвост
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)