Прыпа́дак 1, припа́док, прыпа́дък, пріпа́дък, пріпа́дык ’раптоўны прыступ якой-небудзь хваробы; падучая хвароба, эпілепсія’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Байк. і Некр.; мазыр., Нар. Гом.; брасл., шуміл., нараўл., Сл. ПЗБ, ЛА, 3), прыпа́дык ’тс’, прапа́дак ’эпілепсія’, мн. л. прыпа́дкі, прыпа́ткі, прыпа́дкы, прыпа́ткы ’тс’ (Сл. ПЗБ, Мат. Маг., ЛА, 3), пріпа́дык ’прыпадак, прыступ эпілепсіі’ (Бяльк.), прыпа́дны ’хворы на эпілепсію; халерык, істэрык’ (Янк. 1), пры́падзь ’разнастайныя нервовыя прыпадкі, галоўнай прычынай якіх з’яўляецца спалох’ (Шат.). Рус., укр. припа́док ’раптоўны прыступ хваробы; рэзкае, моцнае праяўленне чаго-небудзь’, рус. дыял. ’істэрычная хвароба ў жанчын’, ’хвароба; бяда; няшчасце’. Да прыпада́ць, падаць (гл.); дэрыват з суф. ‑ак, да семантыкі параўн. падучая хвароба, падучка (гл.). Параўн. Мяркулава, Этимология–1967, 164.

Прыпа́дак 2, прыпа́док ’выпадак; прыгода’ (Нас., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр., Др.-Падб., Мат. Гом., ТС), са звужэннем семантыкі прыпа́дак ’страта’ (шчуч., Сл. ПЗБ), прыпа́дкам ’выпадкова, нечакана’ (Нас., Байк. і Некр.), прыпа́дны ’які як раз падыходзіць, выгадны’ (Нас.), пріпа́дым ’выпадкам’ (Бяльк.), прыпа́дкамі ’прыхваткамі’ (паст., Сл. ПЗБ). Сюды ж рус. дыял. (у Літве і Латвіі) припа́док ’няўдалы выпадак, няшчасце’, укр. припа́док ’выпадак’, припа́дком ’выпадкова’, польск. przypadek ’выпадак; выпадковасць’, przypadkiem ’выпадкова’, чэш. případ ’выпадак’, славац. prípad ’выпадак, прыгода’, в.-луж. připad, н.-луж. pśipad ’тс’. Арэальнае ўтварэнне ад прыпасці, прыпадаць ’выпадаць, здарацца’, параўн. ст.-бел. припалый ’які здарыўся, адбыўся’ (Ст.-бел. лексікон), якое, паводле прышлай версіі (Шустар-Шэўц, 2, 1178; Банькоўскі, 2, 943), калькуе лац. casus, ням. Zufall ’тс’. Паводле Кюнэ (Poln., 90), беларускае слова запазычана з польскай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

bitter

[ˈbɪtər]

1.

adj.

1) го́ркі

2) балю́чы; по́ўны го́рычы

a bitter loss — балю́чая стра́та

bitter tears — го́ркія сьлёзы

a bitter cry — душаразьдзіра́льны крык

3) рэ́зкі, во́стры; прані́зьлівы, лю́ты

bitter words — рэ́зкія сло́вы

a bitter wind — прані́зьлівы ве́цер

4) заўзя́ты; лю́ты, заця́ты

a bitter quarrel — заўзя́тая сва́рка

bitter enemy — заця́ты во́раг

2.

n.

1) го́ркае n.; го́рыч f.

2) го́ркі лек (напр. хіні́н)

3) го́ркі смак

4) esp. Brit. го́ркае цёмнае пі́ва

3.

v.t.

1) рабі́ць го́ркім

2) Figur. атру́чваць (не́каму жыцьцё)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

◎ Плута́ць ’бадзяжнічаць’ (Нас.), тушаваць ’ашукваць’ (Скарбы), ’маніць’ (дзятл., Сл. ПЗБ), ’блытаць (ніткі)’ (Нас.; ТС; кіраў., Нар. сл.), апушыць ’блытаць па лесе’ (Бяльк.; Юрч. Вытв.; кіраў., Нар. сл.), апушацца ’блытацца, чапляцца’ (Уладз.; Мат. Гом.; ТС), ’блытацца (аб нітках, аб мове, словах)’ (Нас.; Сл. ПЗБ; Растарг.), плутон t на ’блытаніна’ (Мядзв., Растарг.), ^путанне ’блытанне’, ’страта арыентацыі’ (Юрч. Вытв.), плутня ’хлусня, плёткі’ (Нас.), ’блытаніна’ (ТС), ’хітры падман’ (мсцісл., Юрч. СНС), ’бадзянне’ (Нас.), плу́тні ’махлярства, ашуканства’ (Нар. Гом.), плут ’ашуканец, махляр, прайдзісвет’ (Скарбы), ’манюка’ (брэсц., ЛА, 3), плу́то ’нікчэмны чалавек’ (Сл. Брэс.), плуцяга ’бадзяга’ (Нас.), укр. плутати ’блытаць, блытала расказваць’, плутатися ’блытацца (аб валасах)’, ’няўмела хадзіць’, рус. плутать ’хадзіць без мэты, бадзяцца; блукаць’, ст.-рус. плутать ’блукаць, бадзяцца’, ’памыляцца’, ’рабіць несамавітыя ўчынкі’ (з XVII ст.); плуть ’махляр’, польск. plątać (šią) ’блытацца, заблытвацца’, ’збівацца (з думкі)’, ’блытацца пад нагамі’, ’заплятацца’, чэш. ганацк. ріапіаіі ’блытацца, заплятацца’, ляш. pi ’antai’ ’блытаць, змешваць’, ’збіваць з панталыку’, славац. plantať sa. рГantat* ’блытацца’, ’блытацца пад нагамі’, ’бадзяцца, швэндацца’. Прасл. паўн. plotai і (у ox.)l *plętati (зах.) — дзеяслоў шматразовага дзеяння да *pląsti (першапачаткова * plėsti). роднасны літ. błęsti ’мяшаць, змешваць’ (Банькоўскі, 2, 601). Пачатковае б- у бел. блытаць, гродз. блындаць ’хадзіць без справы, бадзяцца’ (Сцяшк. МГ), ваўк. блёнтагща ’перашкаджаць, блытацца пад рукамі’ (Сцяшк. Сл.), шчуч. тблёшпацца ’пераблытацца (пра ніткі на пачынку)’ (Сл. ПЗБ), відаць, з балцкага субстрату. Параўн. таксама размеркаванне пп∼! бл‑ у бел. гаворках (ЛА, 4): зах. і цэнтр.-бел. (піткі) блытаюцца, паўн. і ўсх. (ніткі) спутаюцца. Параўн. таксама блытаць (гл.). На семантыку разглядаемых лексем, магчыма, аказала ўплыў прасл. blęsti, bloditi ’блукаць’. З плесці звязваюць лексему плутаць Махэк₃ (454) і Фасмер (3, 287–288). Сюды ж: тушаць ’ілгаць’, плу́тма тушаць ’бесперапынна ілгаць’ (Нас.; дзятл., Сл. ПЗБ), плутон плуцяга ’хлус’ (Нас., Анім.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

уще́рб м.

1. шко́да, -ды ж.; (урон) уро́н, -ну м.; (потеря) стра́та, -ты ж.;

без уще́рба для де́ла без шко́ды (без уро́ну) для спра́вы;

понести́ уще́рб стра́ціць (пане́сці стра́ту);

причини́ть уще́рб нашко́дзіць (прычыні́ць стра́ту);

возмести́ть уще́рб пакры́ць (вярну́ць) стра́ту;

в уще́рб кому́-л. на шко́ду каму́-не́будзь;

2. перен. (упадок) заняпа́д, -ду м.; (спад) спад, род. спа́ду м.; (кончина) скон, род. ско́ну м.;

быть на уще́рбе быць на ско́не (у заняпа́дзе, на спа́дзе);

3. астр. ушчэ́рб, -бу м.;

луна́ уже́ на уще́рбе ме́сяц ужо́ на ўшчэ́рбе, ужо́ схо́днія дні;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Scháden

m -s, Schäden

1) шко́да

~ bríngen* [zúfügen, ánrichten, stíften] — прыно́сіць [рабі́ць] шко́ду

das geréicht ihm zum ~ — гэ́та яму́ на шко́ду

2) стра́та

den ~ ersétzen — пакры́ць стра́ту

für den ~ gúthaben (аддз.) [bürgen, háften] — гарантава́ць пакрыццё [кампенса́цыю] на вы́падак стра́ты

~ (er)léiden* — цярпе́ць стра́ты

~ trágen* — не́сці стра́ты

◊ durch ~ wird man klug — ≅ на памы́лках ву́чацца

3) мед. пашко́джанне

sich (D) ~ tun* — пашко́дзіць сабе́ што-н., пара́ніць сябе́

4) пашко́джанне, пало́мка, разбурэ́нне

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

blood [blʌd] n.

1. кроў;

blood loss стра́та крыві́;

give blood здава́ць кроў (як донарства);

shed blood fml праліва́ць кроў;

Blood rushed into her cheeks. Яна пачырванела.

2. fml радня́; пахо́джанне;

high/blue blood радаві́тасць, «блакі́тная кроў»;

the ties of blood кро́ўныя ву́зы;

one’s own flesh and blood свая́к, ро́дны

3. паро́дзістасць

♦

be/run in one’s blood : It runs in your blood. Гэта ў вас у крыві;

blood, sweat and tears ця́жкая пра́ца; вялі́кія намага́нні;

The way to achieve success is through blood, sweat and tears. Дасягнуць поспеху можна праз вялікія намаганні;

have smb.’s blood on one’s hands запля́міць ру́кі крывёю; быць вінава́тым у чыёй-н. сме́рці;

like getting blood out of/from a stone ама́ль немагчы́ма разжа́ліць;

make smb.’s blood run cold мо́ц на напало́хаць каго́-н.;

make smb.’s blo od boil мо́цна раззлава́ць каго́-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

miss

I [mɪs]

1.

v.t.

1) не пацэ́ліць, ня тра́піць у цэль

to miss a nail — ня тра́піць у цьвік

2) to miss a train — спазьні́цца на цягні́к

3)

а) He missed his music lesson today — Ён сёньня прапусьці́ў ле́кцыю му́зыкі

б) to miss an opportunity — прапусьці́ць наго́ду

в) to miss a mistake — прапусьці́ць памы́лку

4) to miss the point of a remark — не зразуме́ць сэ́нсу заўва́гі

5) ухіля́цца, уніка́ць

6) сумава́ць, тужы́ць па кім-чым

I miss my mother — Я суму́ю па ма́ці

2.

v.i.

не пацэ́ліць, ня тра́піць

3.

n.

1) про́мах -у m.

2) стра́та f., недахо́п -у m.

II [mɪs]

n., pl. misses

дзяўчы́на f., неза́мужняя жанчы́на

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

го́лас, -су м., в разн. знач. го́лос;

удалечыні́ пачу́ўся г. — вдали́ послы́шался го́лос;

высо́кі г. — высо́кий го́лос;

рама́нс для двух галасо́ў — рома́нс для двух голосо́в;

г. кры́тыкі — го́лос кри́тики;

пра́ва ~су — пра́во го́лоса;

раша́ючы г. — реша́ющий го́лос;

○ адда́ць г. — отда́ть го́лос;

пазба́віць ~су — лиши́ть го́лоса;

стра́та галасо́ў — (в результате выборов) потеря́ голосо́в;

◊ пада́ць г. — пода́ть го́лос;

не падава́ць ~су — не подава́ть го́лоса;

г. у г. — го́лос в го́лос;

на ўвесь г. — во весь го́лос;

у адзі́н г. — в оди́н го́лос;

не сваі́м ~сам (крыча́ць) — не свои́м го́лосом (крича́ть);

крыча́ць не́мым (дурны́м) ~сам — крича́ть благи́м ма́том; реве́ть белу́гой;

павыша́ць г. — (на каго) повыша́ть го́лос (на кого);

падня́ць (узня́ць) г. — подня́ть го́лос;

пада́ць г. — пода́ть го́лос;

пада́ць г. — (за каго, што) пода́ть го́лос (за кого, что);

сарва́ць г. — сорва́ть го́лос;

магі́льны г. — моги́льный го́лос

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Траві́ць 1 ’засвойваць у працэсе стрававання, ператраўліваць’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Сл. ПЗБ, Гарэц., Др.-Падб.), ’карміць’ (Сцяшк. Сл.), ’харчавацца, есці’ (Хрэст, дыял.), ’спажываць’ (ТС), тра́віць ’ператраўляць (пра страўнік)’ (Нас.). Укр. трави́ти, дыял. трови́ти ’тс’, польск. trawić, чэш. tráviti ’ператраўляць ежу’, ’праводзіць час’, славац. tráviť ’тс’, серб. тра́вити ’карміць травой’, ’засяваць травой’, ст.-слав. травити ’жэрці’, натроути ’накарміць’. Прасл. *traviti < *truti, trovešь (параўн. мар. truju < trutʼ ’ператраўляць (пра страўнік)’, славац. trova ’выдаткі’) выступае ў славянскіх мовах у ступенях: *tru‑, *trov‑, *trav‑ (апошняя — з *‑ō‑), а таксама *trū‑, параўн. серб.-ц.-слав. трыти, трыѩ, балг. три́я ’тру, выціраю’, ц.-слав. растръва ’страта, згуба’, ’пагібель’, троути ’вынішчаць’ з багатым наборам значэнняў — да ’атручваць’ (Фасмер, 4, 92; Махэк₂, 650). Роднасныя: ст.-грэч. τρώω ’раню’, τρΰω ’знішчаю, свідрую’, ’выводжу’, ст.-в.-ням. drawa ’пагроза’, англ.-сакс. đréa ’тс’, ’кара’. Сной₂ (778) дапускае дзве і.-е. асновы для разглядаемай лексемы: 1) і.-е. *treu̯H‑ ’раздрабляць, раскрышваць, малоць, спажываць, расходаваць’: ст.-грэч. τρῶμα, τραῦμα ’рана’, вал. taraw ’таўчы, біць’, с.-брэтонск. tarauat ’працерці’, літ. trunýti ’гніць, тлець’; 2) і.-е. аснова *trōu̯ah2, *treu̯ah2, якая з і.-е. *(s)ter‑, — з апошняй выводзіцца ст.-інд. tṛ́ḥa ’трава’, прасл. *tьrnъ > бел. цёрн. Сюды ж траўленне ’страваванне’, траве́нье ’кармленне’ (ТС); траві͡енё ’ператраўліванне, засвойванне’ (беласт., Сл. ПЗБ), якое з польск. trawienie (Сл. ПЗБ, 5, 111).

Траві́ць 2 ’таптаць лугі, з’ядаць пасевы; рабіць патраву’ (ТСБМ, Нас., ТС, Сержп. Прык.): козамі сена травіць (Пятк. 2), тра́віць ’тс’, ’нацкоўваць сабак на коз і свіней, каб не пустошылі агароды’ (Нас.). Укр. трави́ти ’рабіць патраву’, дыял. трови́ти ’выпасаць, травіць траву на корані’, рус. трави́ть ’псаваць, пашкоджваць, нішчыць, спустошваць, разбураць’, польск. trawić ’тс’, ’марнатравіць’, ’выдаткаваць’, ’паліць, спальваць’. Прасл. (паўночнае) *traviti ’нішчыць, выдаткоўваць’ (Борысь, 640). Да травіць 1 (гл.). Сюды ж траві́ць ’апрацоўваць паверхню чаго-небудзь кіслатой або іншымі рэчывамі’ (ТСБМ), ’атручваць каларадскіх жукоў’ (Ян.), ’труціць, атручваць’ (ТС; віл., Сл. ПЗБ), траві́тісе ’труціцца’ (беласт., Сл. ПЗБ).

Траві́ць 3 ’паволі, патроху адпускаць ліну, снасць, аслабляючы нацяжэнне’ (ТСБМ). Відавочна, з рус. трави́ть (снасть, канат) ’тс’.

Траві́ць 4 пытраві́ць палоску ’апрацоўваць зямлю плугам трэці раз, пасля баранавання’ (бабр., ЛА, 2). Да траі́ць, трайні́ць, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кроў ж Blut n -(e)s;

прылі́ў крыві́ Blútandrang m -(e)s;

адлі́ў крыві́ Blútleere f -;

кансервава́ная кроў мед Blútkonserven [-vən] pl;

вялі́кая стра́та крыві́ hóher Blútverlust;

узя́ць кроў мед éine Blútprobe néhmen*;

сцяка́ць крывёю verblúten vi;

пуска́ць кроў zur Áder lássen*;

во́чы, налі́тыя крывёю blútunterlaufene Áugen;

◊ збіць каго-н да крыві́ j-n blútig schlágen*;

гэ́та ў яго́ ў крыві́ das liegt [steckt, sitzt] ihm im Blut;

кроў з малако́м (пра добры выгляд) wie Milch und Blut, wie das blühende Lében;

сэ́рца крывёю абліва́ецца разм da blútet éinem das Herz;

увайсці́ ў плоць і кроў in Fleisch und Blut übergehen*;

псава́ць каму-н кроў разм j-m die Láune verdérben*;

кроў уда́рыла яму́ ў галаву́ das Blut schoss ihm in den Kopf;

кроў сты́(г)не (ад жа́ху) das Blut stockt [erstárrt] in den Ádern;

у ім кроў кіпі́ць ihm kocht das Blut in den Ádern;

кроў з но́су kóste es, was es wólle

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)