свінцо́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да свінцу (у 1 знач.); зроблены са свінцу. Свінцовы злітак. Свінцовая куля. // Звязаны з уздзеяннем свінцу. Свінцовая інтаксікацыя. // Які ўтрымлівае свінец або свінцовае злучэнне. Свінцовыя бялілы. Свінцовыя руды. Свінцовая вада. // Звязаны з перапрацоўкай і здабычай свінцу. Свінцовыя распрацоўкі. Свінцовы руднік.

2. Цёмна-шэры, колеру свінцу. Свінцовыя хмары. □ Хмурны дзень, свінцовае неба ўзмацнялі ўражанне кволасці раслін. Мяжэвіч.

3. перан. Цяжкі; пануры, гнятучы. Тышкевіч напружваў памяць. У свінцовай галаве ніводнага пробліску. Асіпенка. Я свінцовыя вейкі свае расчыніў, Свет хіснуўся — такі нетрывалы і дзіўны. Панчанка. [Маці] гнялі цяжкія свінцовыя думкі. Дзе сыны? Дзе яе мілыя, любыя хлопчыкі? Ставер. Маўчанне было свінцовае, і ў гэтым маўчанні прагучаў голас: — Рацыя! Караткевіч.

4. перан. Які мае адносіны да свінцу (у 2 знач.). А зверху, з узгоркаў, не пераставаў сыпацца свінцовы град. М. Ткачоў. Назар Пашкевіч і Барыс Падгорны трымаліся каля Нічыпара Дубініна, які з кулямёта паліваў фашыстаў свінцовым дажджом. Гурскі.

•••

Свінцовы блішчак гл. блішчак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скат ​1, ‑а, М скаце, м.

Спец. Камплект кол для воза, вагона, паравоза. — Давай работу, давай! — жартаўліва кінуў .. [Багуцкі] групе рабочых, якія мянялі паравозныя скаты. Лынькоў. // Кола аўтамабіля, а таксама камплект гумавых дэталей аўтамабільнага кола. Машына была нібы і цэлая, але на ёй не было капота, радыятара і стаяла яна значна ніжэй, чым раней, бо скаты былі прастрэлены. Кулакоўскі. Шафёр .. паказаў на задні скат — ён асеў: спусціла камера. Сачанка.

скат ​2, ‑а, М скаце, м.

Буйная драпежная марская рыба атрада акулападобных з пляскатым целам і вострым хвастом.

•••

Электрычны скат — скат, у якога на галаве размешчаны органы, што ўтвараюць электрычным разрады.

[Скандынаўскае skata.]

скат ​3, ‑а, М скаце, м.

1. Разм. Пакаты спуск. Па скатах пясчаных узгоркаў На Нарачы бераг ідуць рыбакі. Танк. Назва Высокі Бераг добра перадае выгляд берага Нёмана з высокім пясчаныя, скатам. С. Александровіч.

2. Спец. Нахільная падземная горкая выпрацоўка, якая не мае выхаду на паверхню і прызначана для спуску руды або пустой пароды самацёкам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Медзь, міедь, мідь ’вязкі і коўкі метал чырванаватага колеру’, ’выраб з медзі’, ’медныя грошы’ (ТСБМ; драг., КЭС; Бес.). Укр. мідь, рус. медь, польск. miedź ’медзь’, н.-луж. měź ’тс’, ’бронза’, ’латунь’, в.-луж. mjedź ’руда’, а значэнне ’медзь’ — з чэш. мовы (Шустар-Шэўц, 12, 920); чэш. měď, славац. meď ’медзь’, славен. mẹ̑d ’медзь’, ’латунь’, серб.-харв. mjȅd, макед., балг. мед, ст.-слав. мѣдь ’медзь’. Прасл. mědь не мае генетычна блізкіх і.-е. адпаведнікаў. Яе збліжаюць са ст.-ісл. smiðr, ст.-в.-ням. smid ’каваль’, з ірл. mēin(n) ’метал руды’, ст.-грэч. σμίλα ’нож для вырэзвання’ (Міклашыч, 194; Аткупшчыкоў, Из истории, 157). Бернекер (2, 46) параўноўваў яе з ц.-слав. смѣдь ’цёмны, шэры’. Больш падрабязна літаратуру гл. Фасмер (2, 591), Покарны (697). Абаеў (Зб. Младэнаву, 321) выводзіць лексему mědь з назвы краіны Мідзія са ст.-іран. Māda‑ праз ст.-грэч. іян. Μηδία, з якой медзь іянійцы прывозілі ў свае калоніі на Чорным моры (Ольвія і інш.). Аналагічна лац. cuprum ’медзь’ < ст.-грэч. Κύπρος ’Кіпр’. Сюды ж медзякі ’медныя грошы’ (Яруш., ТСБМ) (відаць, з разм. рус. медяки), ме́дны, медзя́ны, медзяні́сты ’які мае адносіны да медзі: зроблены з медзі, падобны колерам на медзь або да іншых каляровых металаў’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Сл. ПЗБ), ме́дзень ’медны кацёл’ (паўд.-усх., КЭС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

mine

I [maɪn]

pron.

1) мой

This book is mine — Гэ́тая кніга мая́

2) мае́ ро́дныя, мае́

me and mine — я і мае́

II [maɪn]

1.

n.

1) капа́льня f. (ву́галю, зо́лата, со́лі); рудні́к -а́ m., ша́хта f.

2) пакла́ды pl., радо́вішча n, (руды́, со́лі і пад.)

3) бага́тая крыні́ца інфарма́цыі

4) мі́на f.

2.

v.i.

1) капа́ць капа́льню

2) здабыва́ць (руду́, ву́галь і да т.п. у капа́льні)

3) працава́ць у капа́льні

4)

а) падко́пваць, рабі́ць падзе́мны ход або́ падко́п

б) ста́віць мі́ны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

откры́ть сов.

1. (дверь, окно, шкатулку) адчыні́ць, мног. паадчыня́ць, адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

2. (начать) пача́ць, распача́ць; (собрание, заседание и т. п.) адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

откры́ть вое́нные де́йствия пача́ць (распача́ць) вае́нныя дзе́янні;

откры́ть съезд адкры́ць з’езд;

3. (положить начало существованию) адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

откры́ть теа́тр адкры́ць тэа́тр;

4. (пустить, ввести в действие) пусці́ць, мног. папуска́ць, даць, мног. падава́ць, адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

откры́ть во́ду пусці́ць (даць) ваду́;

5. (предоставить) адкры́ць, мног. паадкрыва́ць, даць, мног. падава́ць;

Вели́кая Октя́брьская социалисти́ческая револю́ция откры́ла но́вую э́ру в исто́рии челове́чества Вялі́кая Кастры́чніцкая сацыялісты́чная рэвалю́цыя адкры́ла но́вую э́ру ў гісто́рыі чалаве́цтва;

откры́ть возмо́жность адкры́ць (даць) магчы́масць;

6. (обнажить) адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

откры́ть грудь адкры́ць гру́дзі;

7. (раскрыть) разгарну́ць, мног. паразго́ртваць; (глаза) расплю́шчыць, мног. парасплю́шчваць, адкры́ць, мног. паадкрыва́ць; (рот) разя́віць, мног. паразяўля́ць, адкры́ць, мног. паадкрыва́ць;

откры́ть зонт разгарну́ць парасо́н;

откры́ть кни́гу разгарну́ць кні́гу;

8. перен. (разоблачить) вы́крыць, мног. павыкрыва́ць, вы́явіць;

откры́ть за́говор вы́крыць загаво́р;

9. перен. (сообщить откровенно) адкры́ць, вы́казаць;

откры́ть ду́шу адкры́ць душу́;

10. (о научных открытиях и т. п.) адкры́ць;

откры́ть за́лежи руды́ адкры́ць пакла́ды руды́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Пле́сня, пле́сінь, пле́сні, пле́сене ’мікраскапічны грыбок на харчовых прадуктах, рэчах хатняга ўжытку, на жывёльных і раслінных рэштках, цвіль’ (ТСБМ, Яруш., Др.-Падб., Сл. ПЗБ, ТС, ЛА, 4), плісна́ ’тс’ (Нас.), пле́сіньня, пле́сьнівыньня ’бросня, слізь, гніль’ (Бяльк.); пле́сня, плі́сня ’раска, Lemna minor L.’ (рагач., бяроз., ЛА, 1); пле́сневіць, плесня́віць ’пакрывацца плесняй’ (Нас.), пле́снець ’тс’ (ТС), пле́сневы, плесня́вы ’плесняваты’ (Нас.), плясні́вы, плясня́вы ’бела-руды (масць каня)’ (Сл. ПЗБ). Укр. плі́сень, плісня́ ’плесня’, плісо́нь ’расліна Mucor mucedo’; рус. пле́сень, плеснь, пле́снедь, пле́снядь ’плесня’, польск. pleśń ’бросня’, н.-луж. plěseń ’плесня’, pleś ’пена на піве’, в.-луж. plěsń, чэш. plíseň, славац. pleseň, славен. plẹ́sen, харв. plȉjesan, серб. пле̑сањ ’тс’; балг. плесен, магчыма, сюды ж макед. плесна ’лішай; плямка, крапінка’. Прасл. *plěsnь, роднасныя якому літ. pelė́ti, лат. pelêt ’плеснець, pelė̃siai ’плесня’, plė́kti ’тлець, плеснець’, лац. palleo ’станавіцца бледным’, аднаго кораня з рус. пелёсый (Міклашыч, 236, Траўтман, 212; Мацэнаўэр, LF, 13, 164; Фасмер, 3, 279). Склад *plě‑ паводле закона метатэзы плаўных узыходзіць да і.-е. *pel‑ (абазначае розныя бледныя колеры, Скок, 2, 683). Паводле Махэка₂ (460), прасл. *plesnь паходзіць з *plěk‑snь, у якім пазней ‑k‑ выпала (спрасцілася). Аналагічна Банькоўскі (2, 607) выводзіць прасл. *plěsnь < і.-е. *plēk‑sn‑is, якое з прыметніка *plēk‑sn‑os, параўн. літ. plėkas, звычайна plėkaĩ ’ясныя яркія плямы’ і з plė́kti ’пакрывацца яркімі плямамі’; самым блізкім фармальным літоўскім адпаведнікам прасл. *plěsnь з’яўляецца літ. plẽkšnė ’пляма’. Сной (453), Бязлай (3, 55) мяркуюць, што *plěsьnь (а не *plěsnь) утварылася пры дапамозе абстрактнага суфікса *‑ь ад прыметніка *plěsьnь (параўн. чак. plȉjesan ’плесневы’), які ўзыходзіць да *plěsъ, параўн. харв. plijes, славен. белакраньск. plẹ̑s ’плесня’, каш. ples ’тс’, ідэнтычныя літ. pol̃isiai (мн. л.) ’тс’, што ўзыходзіць да і.-е. *pel‑ ’шэры, сівы’ (Борысь, Папоўска–Таборска, ZPSS, 10, 26). Сюды ж плесь ’плесня’ (зах.-гом., ЛА, 4), відаць, як цвіль, бросьць (гл.). Вытворныя: добр. пля́сніца ’плесня, цвіль’, рагач. плясні́ўка ’вочка на гародніне’ (Мат. Гом.), плясні́вы ’які заплеснявеў і пасівеў’ (Варл.). Паводле Німчука (Давньорус., 289), формы на ‑ня і на ‑ен(ь) — у выніку аналогіі да слоў тыпу песня, восень і пад., каб пазбегнуць цяжкага для вымаўлення спалучэння зычных, што ў святле сказанага вышэй малаверагодна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

bay

I [beɪ]

n.

1) зато́ка, бу́хта f.

2) раўні́нная прага́ліна ў го́рах

3) ча́стка прэ́рыі, яка́я ўрэ́зваецца ў лес

II [beɪ]

n.

1) ні́ша f.

2) вы́ступ у сьцяне́ з вакно́м

3) камо́ра, бако́ўка f.

4) пры́старанак -ку m. (у пу́ні)

•

- horse bay

- sick bay

III [beɪ]

1.

n.

зая́длы брэх, браха́ньне, га́ўканьне n.

2.

v.i.

браха́ць, га́ўкаць, выць

3.

v.t.

1) браха́ць (на каго́-што)

to bay the moon — браха́ць, выць на ме́сяц

2) гна́цца за кім з брэ́хам

•

- bring to bay

- hold at bay

- keep at bay

- stand at bay

IV [beɪ]

n.

1) ляўро́вы ліст

2) паўно́чнаамэрыка́нская магно́лія

3) бабко́вае дрэ́ва

•

- bays

V [beɪ]

1.

n.

1) цёмна-ры́жы ко́лер

2) гняды́ конь

2.

adj.

цёмна-ры́жы, руды́, гняды́, гне́ды

VI [beɪ]

n.

гаці́на f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

сы́пацца, ‑плецца; заг. сыпся; незак.

1. Падаць (пра што‑н. сыпкае, дробнае або пра многія прадметы). Лоўка ходзіць моцны струг, Стружкі сыплюцца наўкруг. Дзеружынскі. Цяпер Ніна бачыць, што вугаль сыплецца ў паравоз з тэндэра. Арабей. Віця не паспеў апамятацца, як адчуў, што за каўнер сыплюцца валасы, а галаву прыемна казыча халаднаваты метал. Нядзведскі. // Асыпацца. Выбухі грымелі адзін за адным. Няспынна сыпалася лісце і хвоя. Шамякін. [Брыгадзір:] — Якая муха цябе ўкусіла? Сыплецца жыта, а ты [Аксіння] — дамоў. Вярцінскі.

2. Ляцець, разлятацца ва ўсе бакі (пра што‑н. сыпкае, дробнае або многія прадметы). Іскры вогненным дажджом так і сыпаліся ў .. [электразваршчыка] з-пад рук. Краўчанка. Сыпаліся разбітыя кулямі шыбы, ляцеў тынк і руды цагляны пыл. Грахоўскі. Пырскі ад нявысах[л]ай гразі і лужын градам сыпаліся навокал. Якімовіч. Сыпаліся іскры з каменя, а кнот не запальваўся. Кулакоўскі. / у перан. ужыв. Адзін момант Ядвіся памаўчала, як бы вельмі засмуціўшыся, але з яе вачэй так і сыпаліся іскры смеху. Колас. / Пра частыя, дробныя гукі. У травяністых нізоўях скрыпелі дзеркачы, у кустоў’ях сыпаўся адчайны салаўіны пошчак. Кірэйчык.

3. Ісці, выпадаць (пра часты, дробны дождж, снег і пад.). На шэрую прамёрзлую зямлю бязгучна і густа сыплецца першы снег. Брыль. Неба ноччу нізкае, чорнае, з яго сыплецца і сыплецца імжа. Пташнікаў. // Ліцца, цячы частымі, дробнымі кроплямі (пра слёзы, пот і пад.). [Ганну] ахапіў жаль, яна не мела сілы стрымаць слёз, якія сыпаліся з пачырванелых вачэй. Гурскі. Горача стала, буйныя кроплі поту сыпаліся з твару [Алёшкі]. Якімовіч.

4. перан. Ляцець, навальвацца ў вялікай колькасці на каго‑н.; паступаць у вялікай колькасці з усіх бакоў. З розных кірункаў у .. [танк] сыпаліся кулі. Мележ. Ішла калектывізацыя. Пастрэльвалі, выходзячы з лясоў, банды, сыпаліся з-за мяжы варожыя адозвы. Лужанін. // Бесперапынна або з усіх бакоў гучаць, чуцца. За .. [Янушэўскім] наўздагон сыплюцца моцныя слоўцы, смех. Якімовіч. Дзе толькі ..[Цвірка] з’яўляўся, сыпаліся жарты, чуліся смех і песні. Сяргейчык.

5. Разм. Разбурацца ў выніку выпадання нітак па абрэзаным краі (пра тканіну).

6. перан. Разм. Імкліва бегчы; ісці, ехаць і пад. у спеху. Тут нам відаць стала, як польскія коннікі пачалі высыпацца з лесу і сыпацца з узгорка ў лагчыну. Чорны. Квактуха з крыкам адступае, а за ёю сыплюцца кураняты. Брыль.

7. Зал. да сыпаць (у 1, 3 знач.).

•••

Манна з неба не сыплецца гл. манна.

Пясок сыплецца з каго гл. пясок.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

strike

[straɪk]

1.

v., struck, struck or stricken, striking

1) удара́ць; нано́сіць уда́р

to strike a person in anger — ударыць каго́ са зло́сьці

strike a blow in self-defence — нане́сьці ўда́р у самаабаро́не

2) выбіва́ць, адбіва́ць, чака́ніць

to strike a medal — адбі́ць мэда́ль

3) высяка́ць (аго́нь), чы́ркаць, запа́льваць

to strike a match — запалі́ць запа́лку

4) здава́цца, ура́жваць, рабі́ць ура́жаньне

The plan strikes me as silly — Плян здае́цца мне неразу́мным

5) біць

it has just struck four — То́лькі што прабі́ла чаты́ры

6) мо́цна ўра́жваць, ахапля́ць

They were struck with terror — Іх ахапі́ў жах

7) атакава́ць

The enemy will strike at dawn — Во́раг пачне́ ата́ку на до́сьвітку

8) прыйсьці́ ў галаву́

An amusing thought struck her — Заба́ўная ду́мка прыйшла́ ёй у галаву́

10) бастава́ць, страйкава́ць

The coal miners struck — Вугляко́пы страйкава́лі

11) выкрасьля́ць, выкасо́ўваць

Strike out the last word — Вы́красьлі апо́шняе сло́ва

Strike his name off the list — Вы́красьлі яго́нае імя́ са сьпі́су

12) сутыка́цца, урэ́звацца

The car struck a fence — Машы́на ўрэ́залася ў плот

2.

n.

1) уда́р -у m.

2) адкрыцьцё пакла́даў (руды, на́фты); нечака́ная ўда́ча

3) забасто́ўка f., страйк -у m.

•

- on strike

- strike a balance

- strike an agreement

- strike it rich

- strike up

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)