агарафо́бія
(ад гр. agora = плошча + phobos = страх)
мед. паталагічная боязь адкрытай прасторы; страх, які ўзнікае пры пераходзе праз шырокія плошчы, вуліцы.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
АКВАТО́РЫЯ
[ад аква... + (тэры)торыя],
участак прасторы мора, возера, ракі ў натуральных, штучных або ўмоўных межах; звычайна водная частка марскога порта — гавань. Акваторыя порта ўключае водныя падыходы, рэйд, унутр. гавань або басейны з прычальнымі збудаваннямі, дзе адбываецца разгрузка і пагрузка суднаў. Бываюць акваторыі гідрааэрадромаў, марскіх палігонаў.
т. 1, с. 189
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пасла́цца, ‑сцялюся, ‑сцелешся, ‑сцелецца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пралегчы, размясціцца на вялікай прасторы. Дарогі вы шасейныя, Шчаслівыя дарогі, Істужкамі паслаліся На нашыя разлогі. Купала. Сядзіць Аўдуля за стырном, Пад сонцам вочы жмурыць. Абшар паслаўся перад ёй, Дзе ўсё з маленства люба: Лагчынкі, Камень пад гарой. Калачынскі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заняць месца ў прасторы; распаўсюдзіцца па паверхні чаго‑н. Туман паслаўся над лугам. □ Калі ж на вербах невысокі! Паслаўся лёгкі жоўты пух, — Дала яму [Сымонку] бяроза соку, Пасля даў шчаўя цёплы луг. Бялевіч.
3. Разм. Падрыхтаваць, паслаць сабе пасцель. Надзі яшчэ не было дома, Якаў паслаўся на сваёй канапцы і лёг. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
меха́ніка, -і, ДМ -ніцы, ж.
1. Раздзел фізікі аб руху цел у прасторы і сілах, якія выклікаюць гэты рух.
Тэарэтычная м.
2. Галіна тэхнікі, што займаецца пытаннямі прымянення вучэння пра рух і сілы для вырашэння практычных задач.
Прыкладная м.
3. перан. Складаная будова, сутнасць чаго-н. (разм.).
Хітрая м.
○
Нябесная механіка — раздзел астраноміі, які вывучае рух нябесных цел Сонечнай сістэмы.
|| прым. механі́чны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
М. рух.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пясо́к, -ску́, м.
1. Сыпкія часцінкі кварцу або іншых цвёрдых мінералаў.
Рачны п.
Жоўты п.
Будаваць на пяску што-н. (перан.: на ненадзейнай аснове). П. сыплецца з каго-н. (перан.: пра вельмі старога чалавека; разм.).
2. мн. -скі́, -ско́ў. Прасторы, пакрытыя пяском.
Зыбкія пяскі.
◊
Цукровы пясок — цукар у дробных крупінках у адрозненне ад пілаванага, колатага.
|| памянш. пясо́чак, -чку, м. (да 1 знач.).
|| прым. пясо́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. колер (карычнева-жоўты).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су..., прыстаўка.
1. Ужыв. пры ўтварэнні назоўнікаў і абазначае:
1) сумеснасць, саўдзел, напр.: сунаймальнік, суадказчык, сустаршыня;
2) падабенства, напр.: суглінак, супесак, сукравіца;
3) сукупнасць, зборнасць, напр.: суквецце, суплоддзе.
2. Ужыв. пры ўтварэнні прыметнікаў і абазначае:
1) суадноснасць пэўнай якасці паміж прадметамі, напр.: суадносны, сугучны;
2) збліжэнне, супадзенне ў прасторы або ў часе, напр.: сучасны, сумежны.
3. Ужыв. пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае сумеснасць, суправаджэнне або ўстанаўленне суадносін паміж чым-н., напр.: сумясціць, суіснаваць, суаднесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шар, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. У матэматыцы: частка прасторы, абмежаваная сферай.
Радыус шара.
2. Прадмет такой формы.
Більярдны ш.
○ Зямны шар — планета Зямля.
Паветраны шар —
1) лятальны апарат, які паднімаецца ў паветра лёгкім газам, што запаўняе яго шарападобную абалонку;
2) шарападобная цацка ў выглядзе абалонкі, напоўненай паветрам або газам.
◊
Хоць шаром пакаці — нічога няма, зусім пуста.
|| памянш. ша́рык, -а, мн. -і, -аў, м.
|| прым. шаравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жа́варанак і жа́ўранак, ‑нка, м.
Невялікая пеўчая птушка атрада вераб’іных, якая водзіцца пераважна на полі. Кожную раніцу аж разлягаўся жаваранак, упарта напамінаючы, што вясна такі — вось яна. Крапіва. Ясны блакіт вам, прасторы зялёныя, Хай жа над вамі з зары да зары Радасна жаўранкі звоняць натхнення, Сонца гарыць! Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
простра́нство ср. прасто́ра, -ры ж.;
вре́мя и простра́нство час і прасто́ра;
безвозду́шное простра́нство беспаве́траная прасто́ра;
возду́шное простра́нство паве́траная прасто́ра;
вре́дное простра́нство шко́дная прасто́ра;
боя́знь простра́нства мед. бо́язь прасто́ры;
мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
біякасмана́ўтыка
(ад бія + касманаўтыка)
галіна навукі, якая вывучае захаванне арганізмаў у міжпланетнай прасторы ў час касмічных палётаў і магчымасці іх прыстасавання да касмічных умоў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)