Брэт ’пакаленне’ («у етум брэ́ці…»; Буз.). Магчыма, пераклад слова не зусім дакладны. Параўн. польск.bret, bryt ’тэрыторыя, прастора, зямля, поле, ніва’ (з ням.Breite ’шырыня’, Варш. сл., 1, 216; Брукнер, 43).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кут, -а́, М куце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Месца, дзе сыходзяцца ўнутраныя бакі прадмета; частка памяшкання, прастора паміж дзвюма сценамі.
З кута ў к. і вечар тут (прымаўка).
2. Частка пакоя, якую здаюць кватарантам у наймы.
Зняць свой к.
3.перан. Мясцовасць, звычайна глухая.
Далёкі к.
Глухі к.
|| памянш.куто́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым.кутавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыво́ллен.
1. (прастора) fréier Raum [Spíelraum];
2. (вольнаежыццё) fréies [fróhes] Lében; Fréiheit f -, Úngebundenheit f -;
тут дзе́цям прыво́лле hier können sich die Kínder frei túmmeln
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ва́куум
(лац. vacuum = пустата)
1) разрэджаны стан газаў у закрытым прыборы або пасудзіне; беспаветраная прастора;
2) перан. адсутнасць жыцця, высокіх імкненняў і інтарэсаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
плацда́рм
(фр. place d’armes = плошча для войск)
1) прастора, мясцовасць, на якой рыхтуецца і разгортваецца ваенная аперацыя;
2) перан. зыходны пункт чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Areál
n -s, -e
1) прасто́ра, тэрыто́рыя
2) арэа́л, тэрыто́рыя распаўсю́джання жывёл
3) дзяля́нка зямлі́, надзе́л
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Абло́нь, аблона, аблонне ’роўнае поле, роўная лугавая прастора’ (БРС, Нас., Бяльк., Гарэц., КТС), польск.błoń, błonia, błonie. Паланізм? Параўн. абалонь, абалона, гл., аднак, лано, улонне. Магчыма, тут наглядаецца кантамінацыя пералічаных слоў. Параўн. блонне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́ле абшар зямлі, прызначаны для ворыва’, ’вялікая роўная прастора’ (ТСБМ). Укр.по́ле, рус.по́ле, н.-луж.pólo, в.-луж.polo, польск., чэш., славац.pole, славен.polje, серб.-харв.по̏ље, балг.поле́ ’тс’. Прасл.*polje суадносіцца з по́лы (гл.) ’пусты, адкрыты, незапоўнены’, роднаснае ст.-швед.fala ’раўніна’, лац.palam прысл. ’адкрыта’, хец.palhi ’шырокі і плоскі’ (Фасмер, 3, 307; Сной, 467; Чарных, 2, 51). Можа суадносіцца са значэннем ’выпаленая (у лесе) дзеля пасеву прастора’ ад і.-е.*pel‑ ’паліць’, г. зн. ’лес, выпалены для сяўбы’, аналагічна лац.area ’адкрытая прастора’ і arēre ’паліць’ (Макоўскі, Мир сл. и знач., 151), магчыма, другаснае збліжэнне пры першасным і.-е.*pel‑ ’светлы, шэры’, параўн. пялясы ’з белымі палосамі’, літ.laũkas ’поле’, літаральна — ’белае’, г. зн. ’палоска засеянай зямлі сярод лесу’ (Трубачоў-Фасмер, 3, 307; Куркіна, Зб. Слаўскаму, 155). Гл. таксама пу́львына ’бязлесная раўніна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыво́лле ’шырокае адкрытае месца; прастора’; перан. ’адсутнасць абмежаванняў; свабода, воля’ (ТСБМ), прыво́лье ’прыволле’ (ТС). Суфіксальныя ўтварэнні ад прым. прыво́льны, які ад во́ля; параўн. рус.приво́лье, укр.приві́лля ’прыволле, раздолле’. Сюды ж прыволіца ’тс’ (Ласт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЛАВЕ́РДЫ,
кафедральны сабор 1-й чвэрці 11 ст., помнік груз. сярэдневяковага дойлідства. Пабудаваны за 20 км на ПнЗ ад г. Тэлаві. Выцягнутае ўверх збудаванне, у плане — падоўжаны крыж; у сяродкрыжжы купал на высокім барабане (рэканструяваны ў 15 ст.). Грандыёзная ўнутр.прастора (выш. больш за 42 м). Дэкор скупы. У 1960-я г. раскрыта размалёўка 15 ст.
