thumb

[Өʌm]

1.

n.

1) вялі́кі па́лец (на руцэ́, у рукаві́цы)

2) Arch. вы́ступ карні́за

2.

v.t.

1) пэ́цкаць па́льцамі

2) гарта́ць (кні́гу)

•

- all thumbs

- thumbs down

- thumbs up

- under the thumb of

- thumb a ride

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

toe

[toʊ]

1.

n.

1) па́лец (на назе́)

2) насо́к (панчо́хі, чараві́ка)

3) пярэ́дняя ча́стка капыта́

2.

v.

1) датыка́ца па́льцамі (наска́мі)

2) біць цьвік наўско́с

•

- on one’s toes

- toe the line

- step on one’s toes

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

◎ Пу́чка 1 ’костачка, сустаў на пальцы’ (Сцяц., ЛА, 3; брагін., Шатал.; лід., свісл., іўеў., беласт., Сл. ПЗБ; слонім., Нар. лекс.), ’костачка на ступні нагі’ (Жд. 2), ’кончык, падушачка на пальцы’ (ТС; шчуч., свісл., лях., Сл. ПЗБ, Сцяшк., ПСл, Мат. Гом.), ’невялікая колькасць чаго-небудзь, узятая кончыкамі пальцаў, шчопаць’ (лун., Шатал.; ТС; жытк., нараўл., Мат. Гом.), ’скула на твары; ружовыя месцы на шчацэ’ (ЛА, 3; барыс., віл., Сл. ПЗБ; Сцяшк.), пучкі ’пальцы на руках’ (Растарг.), параўн. укр. пучка ’кончык пальца, палец; шчопаць’, рус. пучка ’палец, мяккая частка пальца’. Да пук ’выпукласць, пукатасць’ (гл.), параўн. польск. рис, pucka ’падушачка пальцаў’ (Брукнер, 447: да pęc, pąk), славац. риска ’кулак, сціснутая рука’. Сюды таксама пучок ’падушачка на пальцы, мякіш’ (свісл., Шатал.).

◎ Пу́чка 2 ’пятка яйца’ (ЛА, 1; астрав., Сл. ПЗБ). Ад пушка ’тс’ (< пуха, гл.), змененае ў выніку семантычнай блізкасці з пу́чка}. Параўн., аднак, рус. дыял. пука ’тупы канец яйца’, што не выключае паходжання ад пук ’выпукласць, пукатасць’.

◎ Пу́чка 3 ’бурачнік, баршчэўнік без лісця — сцяблінка’ (Мар. дыс.), рус. пучка ’баршчэўнік, Heracleum; дзягіль, Archangelica officinalis Hoffm.’ Да пук ’кветаноснае сцябло’ і назвы іншых раслін з патоўшчанай верхняй часткай, напрыклад: пук ’дзягіль’ (гл.), насуперак Фасмеру (3, 415), які выводзіць рускае слова з эст. put1 k ’баршчэўнік, трубка’, фт. рШкі ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нарва́ць ​1, ‑рву, ‑рвеш, ‑рве; ‑рвём, ‑рвяце; зак., чаго.

1. Сарваць нейкую колькасць чаго‑н. Нарваць кветак. Нарваць яблыкаў. □ Бярозкі ўбраліся такой яркай і прывабнай зелянінай, што толькі б на букет яе нарваць. Кулакоўскі. Ля хаткі .. [Міхалка] парваў жмут высокай травы, спехам перавязаў яе абрыўкам вяровачкі, і атрымаўся ладны венік. Якімовіч.

2. Парваць нейкую колькасць чаго‑н. Нарваць паперы.

3. Нацерабіць нейкую колькасць (лёну, канопляў і пад.). Нарваць ільну.

4. і што. Разм. Нагнаць (пра вецер). Вецер парваў дажджу. □ — [Вятры] нарвуць буру, — прагаварыў Лукаш Гнецька. Гурскі.

нарва́ць ​2, ‑рве; зак.

Апухнуць і нагнаіцца. Палец парваў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Па́лка ’частка тонкага ствала або галіны, ачышчаная ад парасткаў’. Рус., укр. па́лка, ст.-рус. палъка, польск. pałka ’тс’. Пэўнай этымалогіі няма. Корш (у Праабражэнскага, 2, 9) мяркуе аб запазычанні са ст.-в.-ням. pfâl ’кол’ < лац. pālus ’тс’. Фасмер (3, 193) адхіляе гэту думку з-за розніцы ў значэнні, прыводзіць супастаўленне Младэнава (409) са ст.-в.-ням. spaltan ’расколваць’, ст.-інд. sphátaýati ’ён расколвае’, phálakam ’дошка’, phálati ’лопацца, трэскацца’. Іншыя версіі аб роднаснасці з паліць (Махэк, 429), таму што палкам надавалі цёмны колер з дапамогай агню ці таму што яны выкарыстоўваліся як паліва (Праабражэнскі, 2, 9 і наст.), і з палец (Брукнер, 391) менш верагодныя.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пэ́ртацца ’рабіць няякасна, з агрэхамі, без ведання справы’ (Скарбы). Няясна; параўнанне з пэркало ’капун, капуха’ (карэліц., Жыв. сл.), польск. pertać, варыянт pyrtač ’піхаць, тыркаць’, дазваляе звязаць усе названыя формы з другій, параўн. растаны́‑рыць і пырта ’нос’ (гл.) (рус. распырить ноздри); у такім выпадку беларускія словы з пэр- — вынік польскага уплыву, параўн. perzyć się ’натапырвацца’. У аснове, магчыма, імітатыў тыпу тыр‑пыр (пра няўклюднае i̯ няўмелае дзеянне), што звязаны чаргаваннем з пароць і рус. портить (*рыШі), параўн. партач, партачыць (гл.). Меркаванне Банькоўскага (2, 531) пра паходжанне польскіх формаў з pyr(s)tać (*parstać) ’штурхаць пальцам’ ад ст.-польск. parst ’палец’ здаецца менш верагодным. Гл. таксама поркацца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дёргать несов.

1. (за что-л.) ту́заць, шмо́ргаць, то́ргаць; (тянуть) цягну́ць; (рвать) рваць;

дёргать за рука́в ту́заць (то́ргаць) за рука́ў;

дёргать кого́-л. за язы́к перен. цягну́ць каго́-не́будзь за язы́к;

2. (выдёргивать) рваць, вырыва́ць; (перья, сено, шерсть) ску́бці;

дёргать гво́зди рваць (вырыва́ць) цвікі́;

3. перен. ту́заць (каго); назаля́ць (каму), дакуча́ць, надакуча́ць (каму);

4. безл. (в судорожных, нервных подёргиваниях) ту́заць; калаці́ць; крыві́ць; ку́рчыць; (о боли) то́ргаць;

у меня́ дёргает па́лец у мяне́ то́ргае па́лец;

5. (носом) шмо́ргаць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

уздзе́ць

1. (надзець) ánziehen* vt; áufsetzen vt (шапку, акуляры); úmlegen vt (плашч і г. д.);

уздзе́ць фу́тра den Pelz überziehen*;

уздзе́ць пярсцёнак (на палец) den Ring ánstecken;

2. (насадзіць на вастрыё) beféstigen vt, áufsetzen vt4

3. (прымацаваць) áufsetzen vt; beféstigen vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

абрэ́заць сов.

1. в разн. знач. обре́зать; (волосы, ногти — ещё) остри́чь, обстри́чь; (поранить — ещё) поре́зать; (с.-х. — ещё) прочека́нить;

а. но́гці — обре́зать (остри́чь) но́гти;

а. валасы́ — обре́зать (остри́чь) во́лосы;

а. стро́пы — обре́зать стро́пы;

а. сядзі́бу — обре́зать уса́дьбу;

а. мя́са з касце́й — обре́зать мя́со с косте́й;

а. па́лец — обре́зать (поре́зать) па́лец;

2. рел. обре́зать;

3. перен. обре́зать, осади́ть, оборва́ть;

яго́ ~залі пры пе́ршым выступле́нні — его́ обре́зали (осади́ли, оборва́ли) при пе́рвом выступле́нии;

◊ а. кры́лы — (каму) обре́зать кры́лья (кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Ме́дзены, ме́дзяны, ме́зены, ме́зіны, мі́зіны, мезённы, мезы́ны, ме́зяны, мязя́ны (палец) ’мезенец’ (Касп., ТС; мін., Шн. 2; Кліх, Нас., Растарг.; бялын., Янк. Мат.; лепел., бяроз., КЭС), віц. мезін перст ’тс’ (Шн. 2). Укр. мизи́нний, рус. смал. ме́зе́нный, паўн., пск. мизе́нный, мизи́нный (перст). Польск. miedziany, mieziny, miezinny, mieziany ’тс’. Да прасл. mězinъ, якое звычайна выводзяць з балт. моў: літ. mãžas ’малы’, лат. mazs ’тс’, ст.-прус. massais ’менш’ (Бернекер, 2, 55 і інш. гл. у: Фасмер, 2, 620). Параўн. чэш., славац. malík, серб.-харв. мали прст, макед. малиот прст, балг. малъкият пръет ’мезенец’ (< malý ’малы’). Аб мене з > дз гл. Карскі, 1, 358. Параўн. таксама мезенец. Гл. Мартынаў, Балто-слав.-ит. изогл., 30–31.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)