недапе́ты, ‑ая, ‑ае.

Не спеты да канца. Дзесьці тут і песні тыя недапетыя, Што спявалі ў час апошні свой сябры. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прысці́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.

Разм. Раптоўна апанаваць; спасцігнуць. Моцна прысцігнула гора. Здавалася, канца і краю няма яму. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аніба́лаў, ‑лава.

У выразе: анібалава клятва — выраз, які ўжываецца для абазначэння цвёрдай рашучасці змагацца з кімабо з чым‑н. да канца.

[Ад імя карфагенскага палкаводца Анібала (247–183 да н. э.), які, паводле падання, яшчэ хлопчыкам пакляўся быць усё жыццё непрымірымым ворагам Рыма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́хлебтаць, ‑бчу, ‑бчаш, ‑бча; зак., што.

Выбіраючы языком, выпіць, з’есці што‑н. вадкае. Кошка выхлебтала малако. // Груб. Выпіць да канца; выжлукціць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дажа́ць, ‑жну, ‑жнеш, ‑жне; ‑жнём, ‑жняце; зак., што.

Скончыць жаць, зжаць да канца. Калгаснікі дажалі жыта і пачалі жаць ярыну. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дасвідрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.

Скончыць свідраваць; давесці свідраванне чаго‑н. да канца ці да якога‑н. месца. Дасвідраваць дзірку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даструга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Скончыць струганне чаго‑н.; давесці струганнем да канца ці да якога‑н. месца. Дастругаць дошку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

я́нус

(лац. Janus = імя бога часу, усякага пачатку і канца ў старажытнарымскай міфалогіі)

перан. двурушнік.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

◎ Кулі́сак ’сноп, абмалочаны не да канца’ (Нар. лекс.). Балтызм. Параўн. літ. kūlys ’звязка, сноп доўгай саломы’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 14–15).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кане́ц, -нца́, мн. -нцы́, -нцо́ў, м.

1. Мяжа, край, апошняя кропка працягласці ў прасторы чаго-н., а таксама прылягаючая да іх частка.

К. дарогі.

К. горада.

К. часопіса.

2. Апошні момант чаго-н., што мае працягласць у часе, а таксама час, звязаны з гэтым момантам.

К. вясны.

3. Адрэзак шляху пэўнай працягласці; адлегласць паміж двума пунктамі (разм.).

Такі к. прайшлі пехатой!

4. Вяроўка, канат для прычалу суднаў (спец.).

Швартовы к.

5. перан. Смерць, гібель (разм.).

6. толькі мн. Астаткі нітак асновы, якія не могуць быць датканы і адразаюцца ад палатна (спец.).

◊

Адзін канец (разм.) — усё роўна, няхай будзе так.

Без канца (разм.) — вельмі доўга, вельмі многа, бесперапынна.

Да канца — канчаткова, поўнасцю.

Звесці канцы з канцамі (разм.) — з цяжкасцю задаволіць жыццёвыя патрэбы, ледзь укласціся ў суму даходу, заработку.

З усіх канцоў — адусюль, з розных бакоў.

Канца (канца-краю) не відаць (няма) (разм.) — пра тое, чаго вельмі многа, што цягнецца доўга.

Канцы з канцамі не сходзяцца (разм.) —

1) няма ўзгодненасці, адпаведнасці паміж рознымі часткамі, бакамі чаго-н.;

2) у каго не хапае чаго-н. на ўвесь вызначаны перыяд.

Канцы ў ваду (разм.) — ніякіх слядоў (злачынства, правіннасці) не засталося.

На благі канец — пры найгоршых абставінах, у горшым выпадку.

Пад канец — пры заканчэнні.

У два канцы — туды і назад (ехаць, ісці і пад.).

|| памянш. ко́нчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 і 6 знач.).

К. ніткі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)