Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
я́лавыв разн. знач.я́ловый;
~вая каро́ва — я́ловая коро́ва;
~выя бо́ты — я́ловые сапоги́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стро́біл
(гр. strobilos = сасновая або яловая шышка)
спараносны каласок у многіх вышэйшых раслін, напр. насенных, плавунападобных, хвашчовых.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
шы́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Круглаватае ці авальнае суквецце і плод хваёвых і некаторых іншых раслін, пакрыты луской.
Яловая ш.
Хваёвая ш.
Альховая ш.
Кедравая ш.
2. Круглаватая выпукласць, бугор.
На лбе ўскочыла ш.
3. Пра важную, значную, уплывовую асобу (разм., іран.).
Ён там важная ш.
|| прым.шы́шачны, -ая, -ае (да 1 знач.) і (у некаторых спецыяльных назвах) шы́шкавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стро́біла
(гр. strobilos = сасновая або яловая шышка)
1) цела стужачнага чарвяка, якое складаецца з членікаў;
2) стадыя развіцця сцыфамедуз.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
смала́, -ы́, мн. смо́лы, смол, ж.
1. Ліпкі, здольны зацвердзяваць сок хваёвых і некаторых іншых раслін.
Яловая с.
2.перан. Прыставала, той, хто ліпне, прыстае да каго-н. (разм.).
Прыстаў як с.
○
Сінтэтычныя смолы — сінтэтычныя палімеры, здольныя пры перапрацоўцы ў выніку ацвярдзення ператварацца ў няплаўкія і нерастваральныя рэчывы.
|| ласк.смо́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.).
|| прым.смаляны́, -а́я, -о́е.
С. завод.
Смаляныя шпалы (апрацаваныя смалой).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пашчапа́ны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад пашчапаць.
2.узнач.прым. Расколаты на часткі, на шчэпкі. Пад сцяной хлеўчука святлеў ладны штабялёк нарыхтаваных — нарэзаных і пашчапаных — дроў.Быкаў.// З трэшчынамі, расколінамі. Відаць .. шэрая яловая кара, прыціснутая старым пашчапаным карытам.Пташнікаў.З гарышча старэнькай, з забітымі вокнамі і пашчапанымі дзвярыма хаты біў кулямёт.Бураўкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кукуру́за ’травяністая расліна сямейства злакавых’ (ТСБМ). Укр.кукурудза, рус.кукуруза, балг.кукуруз, серб.-харв.куку̀руз, славен.kukurúza, польск.kukurudza. Балканскі эпіцэнтр распаўсюджання відавочны. Таму ў якасці крыніцы можна прыняць рум.cucuruz, якое мела першапачатковае значэнне ’яловая шышка’, што добра адпавядае знешняму віду пачатка кукурузы (параўн. Корш, AfslPh, 9, 521).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Квайня́ ’адно дрэва хвоі’, ’хваёвы лес’ (Сл. паўн.-зах.). Адваротнае запазычанне з літ.kvajä ’сасна’ (< бел.хвая). Спрадвечна роднасным з бел.хвая з’яўляецца літ.skuja ’яловая або сасновая іголка’. Форма хвайня узнікла па аналогіі з назвамі зараснікаў (параўн. беразня, ліпня) (Сцяцко, Афікс. наз., 205). На карысць літоўскага ўплыву сведчыць (апрача пачатковага к‑) геаграфія слова (брасл.), параўн. квайнёвы (таксама брасл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шы́шкаж.
1.бат. Zápfen m -s, -;
яло́вая шы́шка Tánnenzapfen m-s, -;
◊
шы́шкі на вярбе́Únsinn, dúmmes Zeug
2.разм.іран. (важнаяасоба) gróßes [hóhes] Tier
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)